Wersja [17216]
To jest stara wersja ZasadaKauzalnosci utworzona przez MarcinKrzymuski, 2012-11-16 00:05:09.
Zasada kauzalności czynności prawnych
rozważania na tle art. 156 KC
art. 156 KC
Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, z zapisu zwykłego, z bezpodstawnego wzbogacenia lub z innego zdarzenia, ważność umowy przenoszącej własność zależy od istnienia tego zobowiązania.
, art. 158 KC
Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, z zapisu zwykłego, z bezpodstawnego wzbogacenia lub z innego zdarzenia, ważność umowy przenoszącej własność zależy od istnienia tego zobowiązania.
A. WSTĘP
Zagadnienie kauzalności (i abstrakcyjności) związane jest z czynnościami prawnymi przysparzającymi.
Kauzalność czynności prawnej przysparzającej oznacza, iż jej ważność jest zależna od istnienia prawidłowej przyczyny przysporzenia.
Ponieważ w prawie polskim mówi się o zasadzie kauzalności czynności przysparzających należy więc wychodzić z założenia, że gdy inaczej ustawa nie stanowi, ważność czynności przysparzającej będzie zależny od istnienia causy.
Zasadę kauzalności należy odróżnić od zasady podwójnego skutku czynności prawnej, wyrażonej w art. 155 § 1 KC
art. 155 KC
§ 1. Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny, przekazania nieruchomości lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.
§ 2. Jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy. To samo dotyczy wypadku, gdy przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy przyszłe.
. Przeciwieństwem zasady kauzalności (niem. Kausalitätsprinzip) jest zasada abstrakcyjności (niem. Abstraktionsprinzip). Ta ostatnia jest np. dominująca w prawie niemieckim. Z kolei przeciwieństwem zasady podwójnego skutku (niem. Einheitsprinzip) jest zasada rozdzielności skutków czynności prawnych (niem. Trennungsprinzip).§ 1. Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny, przekazania nieruchomości lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.
§ 2. Jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy. To samo dotyczy wypadku, gdy przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy przyszłe.
Zob. także: stronę w j. niemieckim.
B. POSTACI KAUZALNOŚCI
Kauzalność ma w prawie polskim dwie postaci:
- kauzalność materialna (art. 156 KCart. 156 KC) i
Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, z zapisu zwykłego, z bezpodstawnego wzbogacenia lub z innego zdarzenia, ważność umowy przenoszącej własność zależy od istnienia tego zobowiązania. - kauzalność formalna (art. 158 KCart. 158 KC).
Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. To samo dotyczy umowy przenoszącej własność, która zostaje zawarta w celu wykonania istniejącego uprzednio zobowiązania do przeniesienia własności nieruchomości; zobowiązanie powinno być w akcie wymienione.
C. KAUZALNOŚĆ MATERIALNA
2. Kauzalność czynności rozporządzającej
Art. 156 KC
Na tle powyższych rozważać pojawia się kwestia, czy możliwe jest w prawie polskim dokonanie abstrakcyjnej czynności prawnej, tzn. takiej, której nie poprzedza czynność zobowiązująca. Tak jest z reguły w razie ustanawiania prawa rzeczowego ograniczonego: użytkowania, służebności, innego prawa rzeczowego ograniczonego. Werbalnie art. 156 KC
Co w takim razie np. z sytuacjami, gdy obowiązek przeniesienia własności wynika z ustawy? Tak jest np. w przypadku art. 740 KC
Art. 156 KC
art. 156 KC
Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, z zapisu zwykłego, z bezpodstawnego wzbogacenia lub z innego zdarzenia, ważność umowy przenoszącej własność zależy od istnienia tego zobowiązania.
wyraźnie uzależnia ważność czynności rozporządzającej (przenoszącej własność) od istnienia ważnego zobowiązania. Już więc z treści tego przepisu wynika wprost, co nie jest zresztą kwestionowane, że kauzalność dotyczy czynności rozporządzających. Chodzi więc o sytuacje, gdy - wbrew zasadzie wyrażonej w art. 155 § 1 KCJeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, z zapisu zwykłego, z bezpodstawnego wzbogacenia lub z innego zdarzenia, ważność umowy przenoszącej własność zależy od istnienia tego zobowiązania.
art. 155 KC
§ 1. Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny, przekazania nieruchomości lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.
§ 2. Jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy. To samo dotyczy wypadku, gdy przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy przyszłe.
- dochodzi do rozbicia czynności prawnej na czynność zobowiązującą i rozporządzającą. Tak może być, gdy strony lub ustawa wyłączą skutek rozporządzający czynności o podwójnym z reguły skutku. § 1. Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny, przekazania nieruchomości lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.
§ 2. Jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy. To samo dotyczy wypadku, gdy przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy przyszłe.
Na tle powyższych rozważać pojawia się kwestia, czy możliwe jest w prawie polskim dokonanie abstrakcyjnej czynności prawnej, tzn. takiej, której nie poprzedza czynność zobowiązująca. Tak jest z reguły w razie ustanawiania prawa rzeczowego ograniczonego: użytkowania, służebności, innego prawa rzeczowego ograniczonego. Werbalnie art. 156 KC
art. 156 KC
Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, z zapisu zwykłego, z bezpodstawnego wzbogacenia lub z innego zdarzenia, ważność umowy przenoszącej własność zależy od istnienia tego zobowiązania.
nie obejmuje umów o charakterze wyłącznie rozporządzającym. Wątpliwe jest jednak, czy w polskim prawie takie czynności są w ogóle możliwe. Zoll (w: HabdasWudarskiFSKalus, str. 703 i nast.) wydaje się odrzucać taką możliwość. SN z kolei uważa, że art. 156 KCJeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, z zapisu zwykłego, z bezpodstawnego wzbogacenia lub z innego zdarzenia, ważność umowy przenoszącej własność zależy od istnienia tego zobowiązania.
art. 156 KC
Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, z zapisu zwykłego, z bezpodstawnego wzbogacenia lub z innego zdarzenia, ważność umowy przenoszącej własność zależy od istnienia tego zobowiązania.
dotyczy tylko tych umów (wyłącznie) rozporządzających, które są zawierane w celu wykonania zobowiązania. Nie może więc dotyczyć umów zawieranych z innej przyczyny (causa obligandi), zob. WyrokSNIVCSK19307. Generalnie jednak wydaje się, iż w Polsce panuje idea powszechnej zasady kauzalności obejmującej wszystkie czynności prawne przysparzające. Nie dopuszcza się więc dokonywania rozporządzenia bez uprzedniego zobowiązania (GniewekKCKomentarz, 2001, art. 156 uw. 5 (na końcu)).Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, z zapisu zwykłego, z bezpodstawnego wzbogacenia lub z innego zdarzenia, ważność umowy przenoszącej własność zależy od istnienia tego zobowiązania.
Co w takim razie np. z sytuacjami, gdy obowiązek przeniesienia własności wynika z ustawy? Tak jest np. w przypadku art. 740 KC
art. 740 KC
Przyjmujący zlecenie powinien udzielać dającemu zlecenie potrzebnych wiadomości o przebiegu sprawy, a po wykonaniu zlecenia lub po wcześniejszym rozwiązaniu umowy złożyć mu sprawozdanie. Powinien mu wydać wszystko, co przy wykonaniu zlecenia dla niego uzyskał, chociażby w imieniu własnym.
(zob. wyrok SA Poznań z 15.12.2005, I ACa 513/05, LEX nr 186115). W razie zlecenia do dokonania czynności w imieniu własnym przez zleceniobiorcę ale na rachunek zleceniodawcy brak jest czynności zobowiązującej. W szczególności nie uważa się za takową umowy zlecenia (uchwała SN z 27.6.1975, III CZP 55/75, OSN 1976 nr 4, pos. 75; Ogiegło w: PietrzykowskiKomentarzKC, wyd. 4, art. 734 nb. 4). Podobnie może być w razie skutecznego odstąpienia od umowy, gdy obowiązek przeniesienia własności wynika nie z umowy, lecz z art. 494 KCPrzyjmujący zlecenie powinien udzielać dającemu zlecenie potrzebnych wiadomości o przebiegu sprawy, a po wykonaniu zlecenia lub po wcześniejszym rozwiązaniu umowy złożyć mu sprawozdanie. Powinien mu wydać wszystko, co przy wykonaniu zlecenia dla niego uzyskał, chociażby w imieniu własnym.
art. 494 KC
Strona, która odstępuje od umowy wzajemnej, obowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy; może żądać nie tylko zwrotu tego, co świadczyła, lecz również naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania.
oraz w razie budowy na cudzym gruncie (art. 231 § 1 KCStrona, która odstępuje od umowy wzajemnej, obowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy; może żądać nie tylko zwrotu tego, co świadczyła, lecz również naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania.
art. 231 KC
§ 1. Samoistny posiadacz gruntu w dobrej wierze, który wzniósł na powierzchni lub pod powierzchnią gruntu budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby właściciel przeniósł na niego własność zajętej działki za odpowiednim wynagrodzeniem.
§ 2. Właściciel gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby ten, kto wzniósł budynek lub inne urządzenie, nabył od niego własność działki za odpowiednim wynagrodzeniem.
§ 3. (uchylony).
). Czy te sytuacje stanowią "inne zdarzenia", które mogą być źródłem zobowiązania do przeniesienia własności, o których mowa jest w art. 156 KC§ 1. Samoistny posiadacz gruntu w dobrej wierze, który wzniósł na powierzchni lub pod powierzchnią gruntu budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby właściciel przeniósł na niego własność zajętej działki za odpowiednim wynagrodzeniem.
§ 2. Właściciel gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby ten, kto wzniósł budynek lub inne urządzenie, nabył od niego własność działki za odpowiednim wynagrodzeniem.
§ 3. (uchylony).
art. 156 KC
Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, z zapisu zwykłego, z bezpodstawnego wzbogacenia lub z innego zdarzenia, ważność umowy przenoszącej własność zależy od istnienia tego zobowiązania.
? Raczej nie, bo w przypadku zobowiązania wynikającego wprost z ustawy trudno jest mówić o ważności zobowiązania.Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, z zapisu zwykłego, z bezpodstawnego wzbogacenia lub z innego zdarzenia, ważność umowy przenoszącej własność zależy od istnienia tego zobowiązania.
D. Kauzalność formalna
2. Kauzalność formalna czynności rozporządzającej
Zob. Art. 158 zd. 2 KC
Zob. Art. 158 zd. 2 KC
art. 158 KC
Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. To samo dotyczy umowy przenoszącej własność, która zostaje zawarta w celu wykonania istniejącego uprzednio zobowiązania do przeniesienia własności nieruchomości; zobowiązanie powinno być w akcie wymienione.
, według którego zobowiązanie, z którego wynika obowiązek przeniesienia własności nieruchomości, powinno być wymienione w akcie notarialnym.Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. To samo dotyczy umowy przenoszącej własność, która zostaje zawarta w celu wykonania istniejącego uprzednio zobowiązania do przeniesienia własności nieruchomości; zobowiązanie powinno być w akcie wymienione.
E. Rodzaje causa
1. Causa
Wg art. 156 źródłem zobowiązania do przeniesienia własności może być:
- umowa zobowiązująca do przeniesienia własności,
- zapis testamentowy,
- bezpodstawne wzbogacenie lub
- inne zdarzenie.
2. Rodzaje causy
Z kolei rodzaje przyczyn prawnych przysporzenia są następujące:
- causa obligandi ver aquirendi - przysporzenie następuje w celu uzyskania korzyści majątkowej (np. prawa albo sumy pieniężnej) przez przysparzającego dla siebie w zamian za przysporzenie,
- causa solvendi - następuje w celu zwolnienia się przez przysparzającego od zobowiązania,
- causa donandi - wzbogacenie innej osoby, na której rzecz dokonuje się przysporzenia kosztem przysparzającego następuje w formie aktu szczodrobliwości
- causa cavendi - przysporzenie następuje w celu dania zabezpieczenia przez przysparzającego.
F. Zasada kauzalności a podobne pryncypia
CategoryPrawoRzeczowe CategoryInstytucjePrawaCywilnego
Na tej stronie nie ma komentarzy
