Likwidacja granic w regionach przygranicznych - Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej (EUWT) jako instrument współpracy terytorialnej jednostek samorządu terytorialnego w Europie

Zasada kauzalności czynności prawnych

rozważania na tle art. 156 KC

art. 156 KC
Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, z zapisu zwykłego, z bezpodstawnego wzbogacenia lub z innego zdarzenia, ważność umowy przenoszącej własność zależy od istnienia tego zobowiązania.

[schowaj]

, art. 158 KC

Kauzalność jest przejawem zależności ważności czynności prawnej rozporządzającej od przyczyny przysporzenia.
Kauzalność ma w prawie polskim dwie postaci:

1. kauzalność materialna (art. 156 KC
   art. 156 KC
   Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, z zapisu zwykłego, z bezpodstawnego wzbogacenia lub z innego zdarzenia, ważność umowy przenoszącej własność zależy od istnienia tego zobowiązania.

   [schowaj]
   ) i
2. kauzalność formalna (art. 158 KC
   art. 158 KC
   Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. To samo dotyczy umowy przenoszącej własność, która zostaje zawarta w celu wykonania istniejącego uprzednio zobowiązania do przeniesienia własności nieruchomości; zobowiązanie powinno być w akcie wymienione.

   [schowaj]
   ).

A. Kauzalność materialna czynności rozporządzającej
Art. 156 KC wyraźnie uzależnia ważność czynności rozporządzającej (przenoszącej własność) od istnienia ważnego zobowiązania.
Źródłem zobowiązania może być:

1. umowa zobowiązująca do przeniesienia własności,
2. zapis,
3. bezpodstawne wzbogacenie lub
4. inne zdarzenie.

Z kolei rodzaje przyczyn prawnych przysporzenia są następujące:

1. causa obligandi ver aquirendi (w celu uzyskania korzyści przez przysparzającego dla siebie),
2. causa solvendi (w celu zwolnienia się przez przysparzającego od obowiązku),
3. causa donandi (w celu wzbogacenia osoby, na której rzecz dokonuje się przysporzenia kosztem przysparzającego),
4. causa cavendi (w celu dania zabezpieczenia przez przysparzającego).

SN uważa, że art. 156 KC dotyczy tylko tych umów (wyłącznie) rozporządzających, które są zawierane w celu wykonania zobowiązania. Nie może więc dotyczyć umów zawieranych z innej przyczyny (causa obligandi), zob. WyrokSNIVCSK19307. Pogląd przeciwny bazuje na idei powszechnej zasada kauzalności obejmującej wszystkie czynności prawne przysparzające

B. Kauzalność formalna czynności rozporządzającej
Zob. Art. 158 zd. 2 KC, według którego zobowiązanie, z którego wynika obowiązek przeniesienia własności nieruchomości, powinno być wymienione w akcie notarialnym.

C. Abstrakcyjne czynności rozporządzające
Na tle powyższych rozważać pojawia się kwestia, czy możliwe jest w prawie polskim dokonanie abstrakcyjnej czynności prawnej, tzn. takiej, której nie poprzedza czynność zobowiązująca. Tak jest z reguły w razie ustanawiania prawa rzeczowego ograniczonego: użytkowania, służebności,
Na ten temat więcej zob. Zoll w: HabdasWudarskiFSKalus, S. 699 i nast.


D. Zasada kauzalności a podobne pryncypia
Zasadę kauzalności należy odróżnić od zasady podwójnego skutku czynności prawnej, wyrażonej w art. 155 § 1 KC. Przeciwieństwem zasady kauzalności (niem. Kausalitätsprinzip) jest zasada abstrakcyjności (niem. Abstraktionsprinzip). Ta ostatnia jest np. dominująca w prawie niemieckim. Z kolei przeciwieństwem zasady podwójnego skutku (niem. Einheitsprinzip) jest zasada rozdzielności skutków czynności prawnych (niem. Trennungsprinzip).

---

CategoryPrawoRzeczowe CategoryInstytucjePrawaCywilnego