Wersja [15149]
To jest stara wersja GlosaWyrokSNIVCSK43708 utworzona przez MarcinKrzymuski, 2012-01-13 00:13:12.
Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 19.3.2009, IV CSK 437/08
A. Uwagi wstępne
Orzeczenie - WyrokSNIVCSK43708 - dotyka kilku problemów, które wydają się nie mieć większego znaczenia dla praktyki. Tymczasem zagadnienia w nim poruszone rzadko są przedmiotem dyskusji na łamach prawniczych publikacji. Zagadnienia te krążą przede wszystkim wokół roszczenia windykacyjnego i legitymacji biernej posiadacza pośredniego. Pozostałe są mniej lub bardziej wypadkową tego podstawowego problemu w omawianym orzeczeniu.
B. Stan faktyczny
Sąd Najwyższy został skonfrontowany z sytuacją, w której kilku właścicieli nieruchomości zabudowanej budynkiem wielomieszkaniowym domagało się od gminy - zarządcy nieruchomości - wydania tejże w stanie bez obciążeń. W budynku zamieszkiwało jednak kilkoro lokatorów. Niektórzy z nich zajmowali mieszkania na mocy umów najmu zawartych z gminą (lub wstąpili we wcześniej zawarte stosunki najmu na mocy art. 691 KC
art. 691 KC
§ 1. W razie śmierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu lokalu wstępują: małżonek niebędący współnajemcą lokalu, dzieci najemcy i jego współmałżonka, inne osoby, wobec których najemca był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych, oraz osoba, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą.
§ 2. Osoby wymienione w § 1 wstępują w stosunek najmu lokalu mieszkalnego, jeżeli stale zamieszkiwały z najemcą w tym lokalu do chwili jego śmierci.
§ 3. W razie braku osób wymienionych w § 1 stosunek najmu lokalu mieszkalnego wygasa.
§ 4. Osoby, które wstąpiły w stosunek najmu lokalu mieszkalnego na podstawie § 1, mogą go wypowiedzieć z zachowaniem terminów ustawowych, chociażby umowa najmu była zawarta na czas oznaczony. W razie wypowiedzenia stosunku najmu przez niektóre z tych osób stosunek ten wygasa względem osób, które go wypowiedziały.
§ 5. Przepisów § 1-4 nie stosuje się w razie śmierci jednego ze współnajemców lokalu mieszkalnego.
). Dwa lokale były natomiast zajęte nielegalnie. Ich mieszkańcy nie posiadali żadnego tytułu prawnego do zajmowania mieszkań. W ten sposób całość nieruchomości zajmowana była przez podmioty inne niż pozwana gmina. § 1. W razie śmierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu lokalu wstępują: małżonek niebędący współnajemcą lokalu, dzieci najemcy i jego współmałżonka, inne osoby, wobec których najemca był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych, oraz osoba, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą.
§ 2. Osoby wymienione w § 1 wstępują w stosunek najmu lokalu mieszkalnego, jeżeli stale zamieszkiwały z najemcą w tym lokalu do chwili jego śmierci.
§ 3. W razie braku osób wymienionych w § 1 stosunek najmu lokalu mieszkalnego wygasa.
§ 4. Osoby, które wstąpiły w stosunek najmu lokalu mieszkalnego na podstawie § 1, mogą go wypowiedzieć z zachowaniem terminów ustawowych, chociażby umowa najmu była zawarta na czas oznaczony. W razie wypowiedzenia stosunku najmu przez niektóre z tych osób stosunek ten wygasa względem osób, które go wypowiedziały.
§ 5. Przepisów § 1-4 nie stosuje się w razie śmierci jednego ze współnajemców lokalu mieszkalnego.
Powodowie domagali się wydania nieruchomości wolnej od najemców oraz o zapewnienie lokatorom mieszkań zamiennych lub socjalnych, dalej o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie, zwrotu kwoty podatku od nieruchomości i pokrycie kosztów eksploatacji lokali w zakresie, w jakim opłaty pochodzące od lokatorów nie wystarczały na ich wyrównanie.
C. Wcześniejsze orzeczenia w sprawie
Sąd okręgowy przyznał rację powodom w zakresie dotyczącym wydania lokali zajmowanych przez lokatorów posiadających umowy najmu z gminą. W części dotyczącej pozostałych - nielegalnie - zajmowanych lokali powództwo zostało oddalone. Orzeczenie sądu okręgowego zostało podtrzymane przez sąd apelacyjny. Oba sądy zgodziły się, iż nie ma podstaw do przyjęcia, aby art. 222 § 1 KC
art. 222 KC
§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
wymagał "samodzielnego władania nieruchomością" przez pozwanego. Nawet bowiem w razie oddania rzeczy drugiemu w posiadanie pozwany nie traci statusu posiadacza (art. 337 KC§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
art. 337 KC
Posiadacz samoistny nie traci posiadania przez to, że oddaje drugiemu rzecz w posiadanie zależne.
). Posiadacz samoistny nie traci posiadania przez to, że oddaje drugiemu rzecz w posiadanie zależne.
Powodowie nie mogą być natomiast - wbrew stanowisku pozwanej gminy - uznani za stronę stosunków najmu, gdyż są to stosunki o charakterze względnym. Wiążą więc co do zasady jedynie strony kontraktu.
D. Najważniejsze konkluzje Sądu Najwyższego
SN uznał w pierwszym rzędzie orzeczenie sądu okręgowego i utrzymującego je sądu apelacyjnego za niewykonalne oraz podzielił zarzut pozwanej, iż legitymacja bierna roszczenia z art. 222 § 1 KC
art. 222 KC
§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
wymaga faktycznego władania rzeczą.§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
1. Wykonalność wyroku o wydanie rzeczy
SN nie wyjaśnił, dlaczego wyrok poprzednio orzekających sądów nie jest wykonalny. Można się domyślać, że brak wykonalności orzeczenia wynika stąd, iż gmina nie jest w stanie zrealizować żądania wydania rzeczy, albowiem podmiotom, z którymi związana jest umową najmu, przysługuje względem niej prawo do władania rzeczą tak długo, jak długo obowiązują stosunki najmu.
Z drugiej strony orzeczenie byłoby wykonalne, gdyby posiadacz pośredni został zobowiązany do wydania swojej pozycji posiadacza pośredniego. Mogłoby to nastąpić na podstawie art. 350 KC
Taki wyrok byłby niewykonalny jednak wówczas, gdyby po jego wydaniu rzecz zostałaby zwrócona posiadaczowi pośredniemu.
Aby temu zapobiec można by zaproponować alternatywne zobowiązanie do wydania pozycji posiadacza pośredniego albo do wydania rzeczy, gdyby rzecz jednak została zwrócona posiadaczowi pośredniemu.
SN nie wyjaśnił, dlaczego wyrok poprzednio orzekających sądów nie jest wykonalny. Można się domyślać, że brak wykonalności orzeczenia wynika stąd, iż gmina nie jest w stanie zrealizować żądania wydania rzeczy, albowiem podmiotom, z którymi związana jest umową najmu, przysługuje względem niej prawo do władania rzeczą tak długo, jak długo obowiązują stosunki najmu.
Z drugiej strony orzeczenie byłoby wykonalne, gdyby posiadacz pośredni został zobowiązany do wydania swojej pozycji posiadacza pośredniego. Mogłoby to nastąpić na podstawie art. 350 KC
art. 350 KC
Jeżeli rzecz znajduje się w posiadaniu zależnym albo dzierżeniu osoby trzeciej, przeniesienie posiadania samoistnego następuje przez umowę między stronami i przez zawiadomienie posiadacza zależnego albo dzierżyciela.
. Umowa, o której mowa jest w tym przepisie, dotyczy roszczenia o wydanie rzeczy przysługującego pośredniemu posiadaczowi przeciwko bezpośredniemu na mocy umowy o przeniesienie roszczenia o wydanie rzeczy, które przysługuje posiadaczowi pośredniemu z jego stosunku prawnego z posiadaczem bezpośrednim. Wykonalność takiego orzeczenia zależy od zgody osoby trzeciej, która znajduje się we władaniu rzeczy (art. 1043 KPCJeżeli rzecz znajduje się w posiadaniu zależnym albo dzierżeniu osoby trzeciej, przeniesienie posiadania samoistnego następuje przez umowę między stronami i przez zawiadomienie posiadacza zależnego albo dzierżyciela.
art. 1043 KPC
Jeżeli rzecz należąca do dłużnika znajduje się we władaniu osoby trzeciej, która nie zgadza się na jej wydanie, komornik zajmie roszczenie dłużnika o wydanie rzeczy.
). W razie braku zgody osoby trzeciej na wydanie rzeczy, komornik zajmie roszczenie dłużnika (posiadacza pośredniego) o jej wydanie a dalsze czynności zmierzające do wydania ruchomości komornik podejmie na wniosek wierzyciela (Flaga-Gieruszyńska w: ZielinskiKPCKomentarz, 5 wyd., art. 1043 nb. 2). Dalszy tok procedowania określa art. 905 KPCJeżeli rzecz należąca do dłużnika znajduje się we władaniu osoby trzeciej, która nie zgadza się na jej wydanie, komornik zajmie roszczenie dłużnika o wydanie rzeczy.
art. 905 KPC
§ 1. Jeżeli zajęta została wierzytelność, z mocy której mają być wydane dłużnikowi na własność ruchomości, będą one wydane komornikowi w miejscu, w którym miały być wydane dłużnikowi. Zajęcie ruchomości dokonane jest przez samo zajęcie wierzytelności o ich wydanie.
§ 2. Dalsza egzekucja z tych ruchomości będzie prowadzona według przepisów o egzekucji z ruchomości.
.§ 1. Jeżeli zajęta została wierzytelność, z mocy której mają być wydane dłużnikowi na własność ruchomości, będą one wydane komornikowi w miejscu, w którym miały być wydane dłużnikowi. Zajęcie ruchomości dokonane jest przez samo zajęcie wierzytelności o ich wydanie.
§ 2. Dalsza egzekucja z tych ruchomości będzie prowadzona według przepisów o egzekucji z ruchomości.
Taki wyrok byłby niewykonalny jednak wówczas, gdyby po jego wydaniu rzecz zostałaby zwrócona posiadaczowi pośredniemu.
Aby temu zapobiec można by zaproponować alternatywne zobowiązanie do wydania pozycji posiadacza pośredniego albo do wydania rzeczy, gdyby rzecz jednak została zwrócona posiadaczowi pośredniemu.
2. Faktyczne władanie rzeczą przez adresata roszczenia windykacyjnego
Poza tym stwierdził, że roszczenie przysługuje wyłącznie przeciw osobie, która fizycznie włada rzeczą. Tymczasem z posiadaniem przez gminę - o ile w ogóle można mówić o posiadaniu przez nią - nie łączyło się władztwo nad rzeczą żadnego rodzaju. Przywołując wcześniejsze orzecznictwo, SN podsumował, że w sytuacjach takich jak opisana w stanie faktycznym, roszczenie windykacyjne przysługiwać może wyłącznie wobec posiadacza zależnego. Gminie należało więc - tak SN - odmówić przymiotu strony i oddalić powództwo
Poza tym stwierdził, że roszczenie przysługuje wyłącznie przeciw osobie, która fizycznie włada rzeczą. Tymczasem z posiadaniem przez gminę - o ile w ogóle można mówić o posiadaniu przez nią - nie łączyło się władztwo nad rzeczą żadnego rodzaju. Przywołując wcześniejsze orzecznictwo, SN podsumował, że w sytuacjach takich jak opisana w stanie faktycznym, roszczenie windykacyjne przysługiwać może wyłącznie wobec posiadacza zależnego. Gminie należało więc - tak SN - odmówić przymiotu strony i oddalić powództwo
E. Własne stanowisko wobec orzeczenia SN
1. Niewykonalność orzeczenia
2. Legitymacja bierna posiadacza pośredniego
Jest to pogląd wprawdzie panujący, ale nie wolny od wad. Przeciw niemu można podnieść zarzut, iż wyrok wydobywczy przeciw posiadaczowi bezpośredniemu łatwo będzie nieegzekwowalny bezprzedmiotowy, gdy zwróci on rzecz posiadaczowi samoistnemu. Stąd też dochodzenie roszczenia przeciw posiadaczowi pośredniemu winno być dopuszczalne. Orzeczenie winno natomiast zobowiązywać albo do wydania rzeczy (na wypadek uzyskania bezpośredniego władztwa) albo do przeniesienia posiadania pośredniego wg art. 350 KC
art. 350 KC
Jeżeli rzecz znajduje się w posiadaniu zależnym albo dzierżeniu osoby trzeciej, przeniesienie posiadania samoistnego następuje przez umowę między stronami i przez zawiadomienie posiadacza zależnego albo dzierżyciela.
. Ponadto roszczenie kieruje się - jak stwierdza wyraźnie art. 222 § 1 KCJeżeli rzecz znajduje się w posiadaniu zależnym albo dzierżeniu osoby trzeciej, przeniesienie posiadania samoistnego następuje przez umowę między stronami i przez zawiadomienie posiadacza zależnego albo dzierżyciela.
art. 222 KC
§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
- przeciw osobie, która faktycznie włada cudzą rzeczą. Nich chodzi więc werbalnie o bezpośrednio władającego ale o każdy podmiot, który ma realny wpływ na los rzeczy, w szczególności na to, w czyim władaniu rzecz się znajduje.§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
CategoryGlosy CategoryOchronaWlasnosci
Na tej stronie nie ma komentarzy
