Likwidacja granic w regionach przygranicznych - Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej (EUWT) jako instrument współpracy terytorialnej jednostek samorządu terytorialnego w Europie

Wpływ prawa UE na ciepłownictwo

poszczególne akty prawne i zakresy działań

A. Działania ogólne w zakresie efektywności energetycznej
Centralnym aktem prawnym, który narzuca na kraje członkowskie UE ogólny obowiązek promowania efektywności energetycznej jest dyrektywa 2006/32/WE o efektywności energetycznej (pełne dane i polski tekst dyrektywy - PDF).

W Polsce nadal nie została uchwalona ustawa o efektywności energetycznej, która to miałaby włączyć do przepisów krajowych reguły ww. dyrektywy. Obowiązek implementacji dyrektywy jest jednak obowiązkiem bezwzględnym, przez co już wkrótce należy spodziewać się odpowiednich regulacji - również w Polsce. Ponieważ celem regulacji europejskiej jest zmniejszenie zużycia energii pierwotnej, również polskie prawo perspektywicznie będzie przewidywało mechanizmy realizujące taki cel. Konsekwencją takiego stanu rzeczy będzie ilościowe zmniejszenie obrotu energii, również ciepła.

Z drugiej strony panujące w przyszłości ramy prawne będą promowały rynek usług energetycznych, które przez przedsiębiorstwa ciepłownicze mogą być postrzegane jako konkurencja i bez wątpienia będą stanowiły produkt konkurencyjny lub przynajmniej problematyczny dla ciepła sieciowego. Możliwe jest jednak wykorzystanie rozwoju rynku usług energetycznych do poszerzenia palety oferowanych produktów oferowanych przez przedsiębiorstwa ciepłownicze.

B. Efektywność energetyczna budynków

W tym zakresie należy zdaniem autora zastosować strategię dwutorową.
Po pierwsze, wobec nieuniknionej legislacji (której ramy wytyczyły już obowiązujące dyrektywy) konieczna jest weryfikacja modelu biznesowego przedsiębiorstw w taki sposób, aby działania skierowane na podwyższanie efektywności energetycznej z jednej strony nie oddziaływały negatywnie na wynik przedsiębiorstwa (np. przez obniżenie obrotu czy marży) a z drugiej strony w celu wykorzystania na cele przedsiębiorstwa ciepłowniczego rodzącego się rynku efektywności.
Po drugie - co z punktu widzenia nauki prawa można określić jako uwagę de lege ferenda - należy możliwie skutecznie wpłynąć na legislację implementującą dyrektywy w taki sposób, aby nie doszło do sytuacji, w której działania wskazane powyżej zostałyby uniemożliwione lub utrudnione.

Jak kształtować legislację w zakresie efektywności energetycznej?
Wskazane są następujące rozwiązania:

• należy doprowadzić do tego, aby promowane były projekty podwyższania efektywności niezależnie od sposobu ogrzewania danych obiektów;
• przedsiębiorstwa ciepłownicze powinny mieć możliwość realizacji projektów podwyższania efektywności energetycznej na każdym obiekcie;
• promowane projekty nie powinny być reglamentowane - jedynym kryterium różnego stopnia, w jakim projekty byłyby honorowane, powinien być obiektywnie określony efekt oszczędności energii;

C. Kogeneracja
Zdaniem KE pozytywny efekt efektywnościowy wytwarzania energii elektrycznej w skojarzeniu z ciepłem jest w Europie zbyt słabo dostrzegany (2) i powinien być promowany. W tym celu została uchwalona dyrektywa 2004/8/WE (szczegółowe dane i tekst w języku polskim - PDF).
Promocja wytwarzania prądu i ciepła w skojarzeniu jest wprawdzie jeszcze nie do końca zaimplementowana w sposób konsekwentny i spójny. I tak w Niemczech branża ciepłownicza uskarża się na nierówne obciążenie fiskalne kogeneracji wynikające z konieczności zakupu certyfikatów CO2 przez dostawców ciepła z elektrociepłowni, podczas gdy ogrzewanie mieszkań innymi nośnikami (co do zasady mniej efektywnego energetycznie!) nie jest dotknięte kosztem certyfikatów CO2. Problem ten w Polsce nie jest dostrzegany, jednak co do zasady powinien być podnoszony na forum przedsiębiorstw ciepłowniczych, w szczególności wytwórców. W Polsce od dłuższego czasu podnoszony jest - i dopiero niedawno zniwelowany - zarzut kanibalizmu efektów kogeneracji u wytwórcy przez kosztowe powiązanie taryf dla energii elektrycznej z jednej i ciepła z drugiej strony. Wpływy ze sprzedaży ciepła w stosowanym w Polsce modelu regulacji negatywnie wpływają na taryfę dla energii elektrycznej (lub na odwrót), przez co nie może być mowy o pozytywnym efekcie regulacyjnym dla kogeneracji - również po uwzględnieniu mechanizmu tzw. czerwonych certyfikatów.

Mimo to w perspektywie średnio- i długoterminowej nacisk UE spowoduje, iż jedynym efektywnym ekonomicznie (i nie tylko energetycznie) sposobem wytwarzania ciepła sieciowego będzie kogeneracja. Okoliczność ta musi zostać uwzględniona przez przedsiębiorstwa ciepłownicze przy długoterminowych planach w zakresie struktury wytwarzania ciepła.

D. Odnawialne źródła energii
Szczególnie dużo uwagi w strategii energetycznej UE poświęca się tematowi odnawialnych źródeł energii. Program 3 x 20 oznacza między innymi osiągnięcie pokrycie zapotrzebowania na energię z odnawialnych źródeł na poziomie 20 % do 2020 roku. Centralnym aktem prawnym w tym zakresie jest dyrektywa 2009/28/WE (pełne dane i polski tekst - PDF).

W zakresie odnawialnych źródeł energii (OZE) należy spodziewać się dodatkowych i nasilających się impulsów związanych z preferencjami dla wytwarzania również ciepła z tych źródeł. Dla branży ciepłowniczej szczególne znaczenie może mieć okoliczność pojawiająca się na marginesie działań wspierających OZE - preferowanie przez UE zdecentralizowanego wytwarzania energii (3). Ogólnie zaś wynikające z dyrektywy 2009/28/WE działania w zakresie wspierania OZE będą bezwzględnie oznaczały dalej idący nacisk na wykorzystanie tego typu energii nie tylko w elektroenergetyce. Koncentracja na elektroenergetyce przy promowaniu i wspieraniu OZE jest w chwili obecnej charakterystyczna dla polskiego prawa w tym zakresie. Trudno jest określić jeszcze na gruncie dyrektywy, na ile polskie prawo będzie w efekcie przewidywać wsparcie lub nakaz stosowania OZE w ogrzewnictwie lokalnym. Wynika to z faktu, iż ww. dyrektywa zawiera odpowiednie zapisy w tym zakresie, przy czym zapisy te mają charakter fakultatywny. Oznacza to, że od polskiego ustawodawcy zależy dopiero to, na ile tego typu instrumenty będą miały zastosowanie również wobec lokalnych systemów ogrzewania mieszkań.

Należy się również ogólnie spodziewać, iż na polskim rynku wiele biurokratycznych i innych istniejących jeszcze barier dla OZE zostanie stopniowo - m. in. pod naciskiem Brukseli (4) - zlikwidowanych.

E. Handel uprawnieniami do emisji CO2
Handel uprawnieniami do emisji CO2 jest już od kilku lat faktem. Najbliższe lata przyniosą jednak nowe impulsy i przede wszystkim zaostrzone kryteria przydziału. Przydział certyfikatów wg - funkcjonującego w oparciu o reguły polityczne - systemu alokacji obowiązującego jeszcze w bieżącym okresie przydziału zostanie zakończony w 2012 roku. Od 2013 roku przewidywany jest przydział oparty niemal w 100 % o system aukcyjny [4]. Reguły aukcji nie zostaną uregulowane w przepisach krajowych, a w rozporządzeniu europejskim, które to obowiązuje bezpośrednio i bezwarunkowo w krajach członkowskich bez konieczności wydania przepisów krajowych.

Zmiany po roku 2013 oznaczają znacznie bardziej efektywną alokację uprawnień i konieczność opłacenia uprawnień przez wszystkie podmioty objęte handlem. Aukcja niemal uniemożliwi precyzyjne planowanie kosztów wytwarzania ciepła w systemach objętych handlem. Stąd też wskazane jest możliwie wczesne zwrócenie uwagi na ten problem w planach finansowych oraz w taryfikacji.

---

(2) Por. portal KE - dział Energia (informacje w jęz. angielskim).
(3) Por. 6 motyw dyr. 2009/28/WE.
(4) Brak efektywnej implementacji nie tylko treści ale i celu dyrektywy stanowi naruszenie Traktatów o ustanowieniu Unii Europejskiej i ich konsekwencją jest możliwość wytoczenia przeciwko Polsce postępowania o naruszeniu Traktatów na mocy art. 258 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu UE.
[4] Więcej na temat europejskiego systemu handlu uprawnieniami do emisji na stronach Unii Europejskiej - informacja dostępna w kilku językach, link odnosi się do informacji w języku angielskim.