Wiki source for KonstytucjaRP1997RozdzialI
====Rzeczpospolita - zarys====
==Konstytucja RP, rozdział I==
((1)) Uwagi ogólne
W rozdziale I zatytułowanym "Rzeczpospolita" Ustrojodawca zamieścił zasady ustroju politycznego i gospodarczego państwa. W artykułach tego rozdziału zostały określone pewne idee przewodnie, którymi kierowali się autorzy usatwy zasadniczej (naczelne zasady Konstytucji). Te idee przewodnie są rozwijane i konkretyzowane w dalszych rozdziałach Konstytucji.
((1)) Katalog zasad
W rozdziale I został zawarty katalog zasad dotyczących ustroju politycznego, a także gospodarczego III RP.
((2)) {{pu przepis="art. 1 Konstytucja"}}
Cytowany artykuł jest normatywnym stwierdzeniem faktu podkreślonego w [[KonstytucjaRP1997Preambula preambule]].
((2)) {{pu przepis="art. 2 Konstytucja"}}
Wyrażona w tym artykule zasada demokratycznego państwa prawnego wyznacza kierunki rozwoju ustroju państwa. Została w niej wyrażona wola, aby państwo było rządzone prawem. Zgodnie z tą zasadą działalność wszystkich instytucji państwowych opiera się na prawie, które określa zarazem kompetencje tego organu i wyznacza granice jego działalności.
((2)) {{pu przepis="art. 3 Konstytucja"}}
W myśl tego przepisu Polska jest państwem unitarnym, traktowanym jako jednen podmiot.
((2)) {{pu przepis="art. 4 Konstytucja"}}
W świetle postanowień Konstytucji władzę państwową w Polsce sprawuje Naród, tj. ogół obywateli naszego państwa. Należy zwrócić uwagę, iż podstawą przynalżności do Narodu w rozumieniu omwianego artykułu jest fakt posiadania obywatelstwa polskiego.
Ustęp drugi analizowanego artykułu wskazuje podstawowe formy sprawowania władzy przez Naród, mianowicie:
- formę bezpośrednią - w drodze referendum (forma ta zastrzeżona jest do rozstrzygania spraw szczególnej wagi państwowej lub liokalnej),
- formę pośrednią - w drodze wybieranych przez społeczeństwo przedstawicieli Sejmu i Senatu (zasadnicza forma sprawowania władzy).
((2)) {{pu przepis="art. 5 Konstytucja"}}
Artykuł 5 określa funkcję państwa, czyli zasadnicze kierunki rozwoju i cele jego działania. Fundamentalną funkcją jest bez wątpienia strzeżenie niepodległości i nienaruszalności terytorium RP, gdyż jej realizacja umożliwia wykonywanie pozostałych wymienionych w treści tego artykułu funkcji.
((2)) {{pu przepis="art. 6 Konstytucja"}}
Omawiany artykuł wprowadza dwa rodzaje aktywności państwa w zakresie dziedzictwa kulturalnego:
- upowszechnianie dóbr kultury,
- gwarancja równego dostępu do dóbr kultury.
Ponadto ust. 2 zobowiązuje RP do udzielenia pomocy Polakom zamieszkałym poza granicami w zachowaniu ich związku z narodowym dziedzictwem kulturalnym.
((2)) {{pu przepis="art. 7 Konstytucja"}}
Treść tego artykułu ściśle koresponduje z zasadą demokratycznego państwa prawnego, o której mowa w {{pu przepis="art. 2 Konstytucja"}}. W pństwie demokratycznym organy władzy publicznej mogą zostać utworzone wyłącznie na podstawie prawa, a poszczególne [[NormaPrawna normy prawne]] określają ich kompetencje, zadania oraz tryb postępowania, stanowiąc zarazem granice ich działalności.
((2)) {{pu przepis="art. 8 Konstytucja"}}
Konstytucja jest najważniejszym aktem w systemie [[ZrodlaPrawaKrajowego źródeł prawa krajowego]]. To ona jest źródłem wszystkich innych aktów prawnych - tzn. określa ich rodzaje, zakres obowiązywania, zasady i tryb stanowienia. Oznacza to, że w hierarchii aktów prawnych w państwie zajmuje ona najwyższe miejsce, a [[NormaPrawna normy prawne]] w niej zawarte mają najwyższą moc prawną. Konsekwencją takiego założenia jest wymóg, by ogół [[NormaPrawna norm prawnych]] obowiązujących w polskim porządku prawnym był zgodny z postanowieniami Konstytucji. Kontrolę przestrzegania zasady nadrzędności Konstytucji sprawuje Trybunał Konstytucyjny, którego rolę i zadania określa rozdział VIII Konstytucji.
Ustęp 2 omawianego artykułu wprowadza zasadę bezpośredniego stosowania przepisów Konstytucji (reguła ogólna). Wyjątki od tej reguły przewiduje sama Konstytucja ("chyba że Konstytucja stanowi inaczej"). Chodzi tu o przypadki, w których przepis Konstytucji uzależnia uregulowanie okreśłonej kwestii od wydania przez palament odpowiedniej ustawy (por. np. art. 15 ust. 2).
((2)) {{pu przepis="art. 9 Konstytucja"}}
Z treści cytowanego artykułu wynika, że parlament w toku swej działalności ustawodawczej jest związany treścią zawartych i ratyfikowanych przez Polskę umów międzynarodowych. W hierarchii źródeł prawa umowy międzynarodowe znalazły się wyżej niż ustawy (por. {{pu przepis="art. 91 Konstytucja"}}).
((2)) {{pu przepis="art. 10 Konstytucja"}}
W artykule tym została wyrażona zasada trójpodziału i równowagi władzy ustawodawczej (Sejm i Senat), wykonawczej (Prezydent RP i Rada Ministrów) i sądowniczej (sądy i trybunały). Spory kompetencyjne między centralnymi, konstytucyjnymi organami państwa są rozstrzygane przez Trybunał Konstytucyjny (por. {{pu przepis="art. 189 Konstytucja"}}).
((2)) {{pu przepis="art. 11 Konstytucja"}}
Przejawem działalności politycznej różnorodnych grup społecznych jest istnienie partii, które współcześnie odgrywają ogromną rolę w życiu państwa, w funkcjonowaniu takich organów jak izby parlamentarne. Ustawa zasadnicza nie tylko uznaje celowość istnienia partii politycznych, ale stwarza także prawne podstawy ich działalności, przyjmując zasadę pluralizmu politycznego, zgodnie z którą obywatele mogą się organizować i tworzyć partie polityczne w zależności od swych celów programowych i poglądów politycznych. Konstytucja zapewnia wolność tworzenia i działania partii, stanowiąc zarazem, że mają one zrzeszać obywateli polskich na zasadzie dobrowolności i równości. Celem działania partii jest wpływanie metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa. Nadzór nad zgodnością działania i celów partii z Konstytucją sprawuje Trybunał Konstytucyjny ({{pu przepis="art. 188 Konstytucja"}}). Ponadto Konstytucja stanowi, że finansowanie partii politycznych jest jawne. Do partii politycznych nie mogą należeć osoby zajmujące następujące stanowiska w organach państwowych:
- sędziowie ({{pu przepis="art. 178 Konstytucja"}}),
- sędziowie TK ({{pu przepis="art. 195 Konstytucja"}}),
- Prezes Najwyższej Izby Kontroli (art. 205),
- Rzecznik Praw Obywatelskich ({{pu przepis="art. 209 Konstytucja"}}),
- Członek KRRiT ({{pu przepis="art. 214 Konstytucja"}}),
- Preze Narodowego Banku Polskiego ({{pu przepis="art. 227 KOnstytucja"}}),
- inne osoby, określone w ustawach zwykłych.
((2)) {{pu przepis="art. 12 Konstytucja"}}
Poza pluralizmem politycznym ({{pu przepis="art. 11 Konstytucja"}}) Konstytucja unzaje również tzw. pluralizm związkowy, czyli zakłada wolność tworzenia i działania związków zawodowych, a także organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich i innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji.
((2)) {{pu przepis="art. 13 Konstytucja"}}
Regulacja ta wprowadza zakaz istnienia partii politycznych i innych organizacji, które:
- odwołują się w swych programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu,
- dopuszczają lub zakładają nienawiść rasową i narodowościową bądź stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na polityke państwa,
- przewidują utajnienie struktur lub członkostwa.
Warto tutaj zwrócić również uwagę na możliwość orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny niezgodności z Konstytucją celów lub działań partii, która w swym programie głosi nietolerancję, propaguje rasizm, narusza podstawowe prawa i wolności człowieka etc. (por. {{pu przepis="art. 188 Konstytucja"}}).
((2)) {{pu przepis="art. 14 Konstytucja"}}
Przepis ten wprowadza zasadę wolności prasy i innych źródeł społecznego przekazu, czego konsekwencja jest zakaz wprowadzania i stosowania cenzury wobec środków społecznego przekazu ({{pu przepis="art. 54 Konstytucja"}}). Stanowi on również gwarancję realizacji obywatelskiego prawa do pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.
((2)) {{pu przepis="art. 15 Konstytucja"}}
W zakresie uregulowania ustroju terytorialnego RP w Konstytucji przyjęto zasadę decentralizacji władzy państwowej.
((2)) {{pu przepis="art. 16 Konstytucja"}}
Wspólnota samorządowa jest tworzona przez wszystkich mieszkańców zamieszkujących określone jednostki podziału terytorialnego, obejmuje więc nie tylko obywateli, ale i cudzoziemców. Wykonuje ona zadania publiczne we własnym imeniu (z wyłączeniem zadań zastrzeżonych dla organów administracji rządowej) i na własną odpowiedzialność, posiada osobowość prawną, a jej samodzielność podlega ochronie prawnej. Ponadto może wykonywać określone zadania zlecone, na podstawie porozumienia z organami administracji rządowej.
((2)) {{pu przepis="art. 17 Konstytucja"}}
Artykuł 17 przewiduje możliwość tworzenia samorządu zawodowego adwokatów, radców prawnych, notariuszy, lekarzy, pielegniarek oraz położnych czyli korporacji tworzonych w oparciu o kryterium wspólnych interesów zawodowych. Z regulacji tej wynika, iż utworzenie samorządu zawodowego może nastąpić wyłacznie w drodze ustawy. Samorząd zawodowy ma na celu sprawowanie pieczy nad należytym wykonywaniem tych zawodów przez jego członków w granicach interesu publicznego.
Zgdonie z ust. 2 samorządy te nie mogą naruszać wolności wykonywania zawodu ani też uszczuplać wolności podejmowania działalności gospodarczej.
((2)) {{pu przepis="art. 18 Konstytucja"}}
Przepis ten wyraźnie rozstrzyga, iż tylko związek kobiety i mężczyzny jest prawnie uznawany przez państwo i tylko taki związek korzysta z ochrony i opieki RP. Ponadto pod ochroną i opieką RP znajduja się także rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo.
((2)) {{pu przepis="art. 19 Konstytucja"}}
W myśl tego przepisu państwo przyznaje weteranom wojennym (zwłaszcza inwalidom) specjlną opiekę.
((2)) {{pu przepis="art. 20 Konstytucja"}}
Artykuł 20 określa ustrój gospodarczy RP, przyjmując następujące jego zasady tworzące fundament ustroju gospodarczego RP:
- budowanie społecznej gospodarki rynkowej, czyli gospodarki, która uwzględnia społeczne aspekty jej funkcjonowania,
- wolność prowadzenia działalności gospodarczej,
- przyznanie prymatu sektorowi prywatnemu w gospodarce, czyli uznanie własności prywatnej za podstawę życia gospodarczego,
- dialog i współpraca partnerów społecznych.
((2)) {{pu przepis="art. 21 Konstytucja"}}
Wskazany artykuł dotyczy prawnej ochrony prawa własności oraz prawa jej dziedziczenia. Powyższe nie oznacza jednak, że własność jest całkowicie nienaruszalna. Konstytucja dopuszcza w ust. 2 dokonywanie wywłaszczenia mienia pod warunkiem spełnienia dwóch przesłanek:
- wywłaszczenie na cele publiczne, a więc podyktowane interesem publicznym (np. wywłaszczenie gruntu w celu budowy autostradu)
- wypłacenie słusznego (adekwatnego) odszkodowania.
((2)) {{pu przepis="art. 22 Konstytucja"}}
Artykuł 22 zakłada dopuszczalność ograniczenia wolności działalności gospodarczej po spełnienieniu określonych w nim warunków:
- wprowadzenie ograniczenia w drodze ustawy (ograniczeń takich nie można zatem wprowadzać w drodze innych niż ustawa aktów prawnych np. rozporządzeń),
- ograniczenie jest dopuszczalne tylko ze względu na interes publiczny.
((2)) {{pu przepis="art. 23 Konstytucja"}}
Z wyrażonej w tym artykule zasady wynika dla państwa obowiązek takiego stanowienia prawa, które będzie wspierać gospodarstwa rodzinne w dziedzinie gospodarczej, społecznej i finansowej, jak również wprowadzania uregulowań prawnych chroniących interesy właścicieli takich gospodarstw.
((2)) {{pu przepis="art. 24 Konstytucja"}}
Podstawę gospodarki stanowi praca. Konstytucja nakłada na państwo obowiązek:
- sprawowania nadzoru nad warunkami wykonywania pracy (np. za pomocą Państwowej Inspekcji Pracy),
- prowadzenia aktywnej polityki na rzecz tworzenia miejsc pracy.
Ochrona pracy ze strony państwa to m.in.:
- zapewnianie obywatelom prawa wyboru miejsca i rodzaju pracy,
- zakaz stałego zatrudniania dzieci do lat 16,
- gwarancja ustawowego ustalania minimalnej wyskości wynagrodzenia za pracę,
- prowadzenie polityki zmierzającej do pełnego produktywnego zatrudnienia,
- organizowanie robót publicznych, prac interwencyjnych,
- nadzór nad bezpieczeństwem i higienicznymi warunkami pracy,
- ustalanie maksymalnych norm czasu pracy,
- itp.
((2)) {{pu przepis="art. 25 Konstytucja"}}
W świetle postanowień Konstytucji nie ma w Polsce religii panującej ani uprzywilejowanej prawnie. Ponadto przyjęto zasadę rozdziału kościołów od państwa. Władze maja zachowywać bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, a także zapewnić swobodę ich wyrażania w życiu publicznym.
((2)) {{pu przepis="art. 26 Konstytucja"}}
----
CategoryPrawoKonstytucyjne
==Konstytucja RP, rozdział I==
((1)) Uwagi ogólne
W rozdziale I zatytułowanym "Rzeczpospolita" Ustrojodawca zamieścił zasady ustroju politycznego i gospodarczego państwa. W artykułach tego rozdziału zostały określone pewne idee przewodnie, którymi kierowali się autorzy usatwy zasadniczej (naczelne zasady Konstytucji). Te idee przewodnie są rozwijane i konkretyzowane w dalszych rozdziałach Konstytucji.
((1)) Katalog zasad
W rozdziale I został zawarty katalog zasad dotyczących ustroju politycznego, a także gospodarczego III RP.
((2)) {{pu przepis="art. 1 Konstytucja"}}
Cytowany artykuł jest normatywnym stwierdzeniem faktu podkreślonego w [[KonstytucjaRP1997Preambula preambule]].
((2)) {{pu przepis="art. 2 Konstytucja"}}
Wyrażona w tym artykule zasada demokratycznego państwa prawnego wyznacza kierunki rozwoju ustroju państwa. Została w niej wyrażona wola, aby państwo było rządzone prawem. Zgodnie z tą zasadą działalność wszystkich instytucji państwowych opiera się na prawie, które określa zarazem kompetencje tego organu i wyznacza granice jego działalności.
((2)) {{pu przepis="art. 3 Konstytucja"}}
W myśl tego przepisu Polska jest państwem unitarnym, traktowanym jako jednen podmiot.
((2)) {{pu przepis="art. 4 Konstytucja"}}
W świetle postanowień Konstytucji władzę państwową w Polsce sprawuje Naród, tj. ogół obywateli naszego państwa. Należy zwrócić uwagę, iż podstawą przynalżności do Narodu w rozumieniu omwianego artykułu jest fakt posiadania obywatelstwa polskiego.
Ustęp drugi analizowanego artykułu wskazuje podstawowe formy sprawowania władzy przez Naród, mianowicie:
- formę bezpośrednią - w drodze referendum (forma ta zastrzeżona jest do rozstrzygania spraw szczególnej wagi państwowej lub liokalnej),
- formę pośrednią - w drodze wybieranych przez społeczeństwo przedstawicieli Sejmu i Senatu (zasadnicza forma sprawowania władzy).
((2)) {{pu przepis="art. 5 Konstytucja"}}
Artykuł 5 określa funkcję państwa, czyli zasadnicze kierunki rozwoju i cele jego działania. Fundamentalną funkcją jest bez wątpienia strzeżenie niepodległości i nienaruszalności terytorium RP, gdyż jej realizacja umożliwia wykonywanie pozostałych wymienionych w treści tego artykułu funkcji.
((2)) {{pu przepis="art. 6 Konstytucja"}}
Omawiany artykuł wprowadza dwa rodzaje aktywności państwa w zakresie dziedzictwa kulturalnego:
- upowszechnianie dóbr kultury,
- gwarancja równego dostępu do dóbr kultury.
Ponadto ust. 2 zobowiązuje RP do udzielenia pomocy Polakom zamieszkałym poza granicami w zachowaniu ich związku z narodowym dziedzictwem kulturalnym.
((2)) {{pu przepis="art. 7 Konstytucja"}}
Treść tego artykułu ściśle koresponduje z zasadą demokratycznego państwa prawnego, o której mowa w {{pu przepis="art. 2 Konstytucja"}}. W pństwie demokratycznym organy władzy publicznej mogą zostać utworzone wyłącznie na podstawie prawa, a poszczególne [[NormaPrawna normy prawne]] określają ich kompetencje, zadania oraz tryb postępowania, stanowiąc zarazem granice ich działalności.
((2)) {{pu przepis="art. 8 Konstytucja"}}
Konstytucja jest najważniejszym aktem w systemie [[ZrodlaPrawaKrajowego źródeł prawa krajowego]]. To ona jest źródłem wszystkich innych aktów prawnych - tzn. określa ich rodzaje, zakres obowiązywania, zasady i tryb stanowienia. Oznacza to, że w hierarchii aktów prawnych w państwie zajmuje ona najwyższe miejsce, a [[NormaPrawna normy prawne]] w niej zawarte mają najwyższą moc prawną. Konsekwencją takiego założenia jest wymóg, by ogół [[NormaPrawna norm prawnych]] obowiązujących w polskim porządku prawnym był zgodny z postanowieniami Konstytucji. Kontrolę przestrzegania zasady nadrzędności Konstytucji sprawuje Trybunał Konstytucyjny, którego rolę i zadania określa rozdział VIII Konstytucji.
Ustęp 2 omawianego artykułu wprowadza zasadę bezpośredniego stosowania przepisów Konstytucji (reguła ogólna). Wyjątki od tej reguły przewiduje sama Konstytucja ("chyba że Konstytucja stanowi inaczej"). Chodzi tu o przypadki, w których przepis Konstytucji uzależnia uregulowanie okreśłonej kwestii od wydania przez palament odpowiedniej ustawy (por. np. art. 15 ust. 2).
((2)) {{pu przepis="art. 9 Konstytucja"}}
Z treści cytowanego artykułu wynika, że parlament w toku swej działalności ustawodawczej jest związany treścią zawartych i ratyfikowanych przez Polskę umów międzynarodowych. W hierarchii źródeł prawa umowy międzynarodowe znalazły się wyżej niż ustawy (por. {{pu przepis="art. 91 Konstytucja"}}).
((2)) {{pu przepis="art. 10 Konstytucja"}}
W artykule tym została wyrażona zasada trójpodziału i równowagi władzy ustawodawczej (Sejm i Senat), wykonawczej (Prezydent RP i Rada Ministrów) i sądowniczej (sądy i trybunały). Spory kompetencyjne między centralnymi, konstytucyjnymi organami państwa są rozstrzygane przez Trybunał Konstytucyjny (por. {{pu przepis="art. 189 Konstytucja"}}).
((2)) {{pu przepis="art. 11 Konstytucja"}}
Przejawem działalności politycznej różnorodnych grup społecznych jest istnienie partii, które współcześnie odgrywają ogromną rolę w życiu państwa, w funkcjonowaniu takich organów jak izby parlamentarne. Ustawa zasadnicza nie tylko uznaje celowość istnienia partii politycznych, ale stwarza także prawne podstawy ich działalności, przyjmując zasadę pluralizmu politycznego, zgodnie z którą obywatele mogą się organizować i tworzyć partie polityczne w zależności od swych celów programowych i poglądów politycznych. Konstytucja zapewnia wolność tworzenia i działania partii, stanowiąc zarazem, że mają one zrzeszać obywateli polskich na zasadzie dobrowolności i równości. Celem działania partii jest wpływanie metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa. Nadzór nad zgodnością działania i celów partii z Konstytucją sprawuje Trybunał Konstytucyjny ({{pu przepis="art. 188 Konstytucja"}}). Ponadto Konstytucja stanowi, że finansowanie partii politycznych jest jawne. Do partii politycznych nie mogą należeć osoby zajmujące następujące stanowiska w organach państwowych:
- sędziowie ({{pu przepis="art. 178 Konstytucja"}}),
- sędziowie TK ({{pu przepis="art. 195 Konstytucja"}}),
- Prezes Najwyższej Izby Kontroli (art. 205),
- Rzecznik Praw Obywatelskich ({{pu przepis="art. 209 Konstytucja"}}),
- Członek KRRiT ({{pu przepis="art. 214 Konstytucja"}}),
- Preze Narodowego Banku Polskiego ({{pu przepis="art. 227 KOnstytucja"}}),
- inne osoby, określone w ustawach zwykłych.
((2)) {{pu przepis="art. 12 Konstytucja"}}
Poza pluralizmem politycznym ({{pu przepis="art. 11 Konstytucja"}}) Konstytucja unzaje również tzw. pluralizm związkowy, czyli zakłada wolność tworzenia i działania związków zawodowych, a także organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich i innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji.
((2)) {{pu przepis="art. 13 Konstytucja"}}
Regulacja ta wprowadza zakaz istnienia partii politycznych i innych organizacji, które:
- odwołują się w swych programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu,
- dopuszczają lub zakładają nienawiść rasową i narodowościową bądź stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na polityke państwa,
- przewidują utajnienie struktur lub członkostwa.
Warto tutaj zwrócić również uwagę na możliwość orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny niezgodności z Konstytucją celów lub działań partii, która w swym programie głosi nietolerancję, propaguje rasizm, narusza podstawowe prawa i wolności człowieka etc. (por. {{pu przepis="art. 188 Konstytucja"}}).
((2)) {{pu przepis="art. 14 Konstytucja"}}
Przepis ten wprowadza zasadę wolności prasy i innych źródeł społecznego przekazu, czego konsekwencja jest zakaz wprowadzania i stosowania cenzury wobec środków społecznego przekazu ({{pu przepis="art. 54 Konstytucja"}}). Stanowi on również gwarancję realizacji obywatelskiego prawa do pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.
((2)) {{pu przepis="art. 15 Konstytucja"}}
W zakresie uregulowania ustroju terytorialnego RP w Konstytucji przyjęto zasadę decentralizacji władzy państwowej.
((2)) {{pu przepis="art. 16 Konstytucja"}}
Wspólnota samorządowa jest tworzona przez wszystkich mieszkańców zamieszkujących określone jednostki podziału terytorialnego, obejmuje więc nie tylko obywateli, ale i cudzoziemców. Wykonuje ona zadania publiczne we własnym imeniu (z wyłączeniem zadań zastrzeżonych dla organów administracji rządowej) i na własną odpowiedzialność, posiada osobowość prawną, a jej samodzielność podlega ochronie prawnej. Ponadto może wykonywać określone zadania zlecone, na podstawie porozumienia z organami administracji rządowej.
((2)) {{pu przepis="art. 17 Konstytucja"}}
Artykuł 17 przewiduje możliwość tworzenia samorządu zawodowego adwokatów, radców prawnych, notariuszy, lekarzy, pielegniarek oraz położnych czyli korporacji tworzonych w oparciu o kryterium wspólnych interesów zawodowych. Z regulacji tej wynika, iż utworzenie samorządu zawodowego może nastąpić wyłacznie w drodze ustawy. Samorząd zawodowy ma na celu sprawowanie pieczy nad należytym wykonywaniem tych zawodów przez jego członków w granicach interesu publicznego.
Zgdonie z ust. 2 samorządy te nie mogą naruszać wolności wykonywania zawodu ani też uszczuplać wolności podejmowania działalności gospodarczej.
((2)) {{pu przepis="art. 18 Konstytucja"}}
Przepis ten wyraźnie rozstrzyga, iż tylko związek kobiety i mężczyzny jest prawnie uznawany przez państwo i tylko taki związek korzysta z ochrony i opieki RP. Ponadto pod ochroną i opieką RP znajduja się także rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo.
((2)) {{pu przepis="art. 19 Konstytucja"}}
W myśl tego przepisu państwo przyznaje weteranom wojennym (zwłaszcza inwalidom) specjlną opiekę.
((2)) {{pu przepis="art. 20 Konstytucja"}}
Artykuł 20 określa ustrój gospodarczy RP, przyjmując następujące jego zasady tworzące fundament ustroju gospodarczego RP:
- budowanie społecznej gospodarki rynkowej, czyli gospodarki, która uwzględnia społeczne aspekty jej funkcjonowania,
- wolność prowadzenia działalności gospodarczej,
- przyznanie prymatu sektorowi prywatnemu w gospodarce, czyli uznanie własności prywatnej za podstawę życia gospodarczego,
- dialog i współpraca partnerów społecznych.
((2)) {{pu przepis="art. 21 Konstytucja"}}
Wskazany artykuł dotyczy prawnej ochrony prawa własności oraz prawa jej dziedziczenia. Powyższe nie oznacza jednak, że własność jest całkowicie nienaruszalna. Konstytucja dopuszcza w ust. 2 dokonywanie wywłaszczenia mienia pod warunkiem spełnienia dwóch przesłanek:
- wywłaszczenie na cele publiczne, a więc podyktowane interesem publicznym (np. wywłaszczenie gruntu w celu budowy autostradu)
- wypłacenie słusznego (adekwatnego) odszkodowania.
((2)) {{pu przepis="art. 22 Konstytucja"}}
Artykuł 22 zakłada dopuszczalność ograniczenia wolności działalności gospodarczej po spełnienieniu określonych w nim warunków:
- wprowadzenie ograniczenia w drodze ustawy (ograniczeń takich nie można zatem wprowadzać w drodze innych niż ustawa aktów prawnych np. rozporządzeń),
- ograniczenie jest dopuszczalne tylko ze względu na interes publiczny.
((2)) {{pu przepis="art. 23 Konstytucja"}}
Z wyrażonej w tym artykule zasady wynika dla państwa obowiązek takiego stanowienia prawa, które będzie wspierać gospodarstwa rodzinne w dziedzinie gospodarczej, społecznej i finansowej, jak również wprowadzania uregulowań prawnych chroniących interesy właścicieli takich gospodarstw.
((2)) {{pu przepis="art. 24 Konstytucja"}}
Podstawę gospodarki stanowi praca. Konstytucja nakłada na państwo obowiązek:
- sprawowania nadzoru nad warunkami wykonywania pracy (np. za pomocą Państwowej Inspekcji Pracy),
- prowadzenia aktywnej polityki na rzecz tworzenia miejsc pracy.
Ochrona pracy ze strony państwa to m.in.:
- zapewnianie obywatelom prawa wyboru miejsca i rodzaju pracy,
- zakaz stałego zatrudniania dzieci do lat 16,
- gwarancja ustawowego ustalania minimalnej wyskości wynagrodzenia za pracę,
- prowadzenie polityki zmierzającej do pełnego produktywnego zatrudnienia,
- organizowanie robót publicznych, prac interwencyjnych,
- nadzór nad bezpieczeństwem i higienicznymi warunkami pracy,
- ustalanie maksymalnych norm czasu pracy,
- itp.
((2)) {{pu przepis="art. 25 Konstytucja"}}
W świetle postanowień Konstytucji nie ma w Polsce religii panującej ani uprzywilejowanej prawnie. Ponadto przyjęto zasadę rozdziału kościołów od państwa. Władze maja zachowywać bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, a także zapewnić swobodę ich wyrażania w życiu publicznym.
((2)) {{pu przepis="art. 26 Konstytucja"}}
----
CategoryPrawoKonstytucyjne
