Alle Kategorien:
 Baza informacji o EUWT
 Komentarze nt. EUWT
 Bibliografia EUWT
 Orzecznictwo dotyczące EUWT
 Prawo o EUWT
  E U W T Zagadnienia Ogolne
  E U W T Zagadnienia Prakt...
  Gospodarka Komunalna
  Gospodarka Przestrzenna
  Miedzynarodowe Prawo Admi...
  Zwiazek Celowy

Ustanowienie służebności gruntowej


Ustanowienie służebności gruntowej jest formą nabycia konstytutywnego i pierwotnego zarazem.
Służebność gruntową można ustanowić w drodze:
  1. czynności prawnej (przede wszystkim umowy),
  2. orzeczenia sądu albo
  3. decyzji administracyjnej.

1. Ustanowienie służebności gruntowej w drodze umowy
Ponieważ do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego (w tym także więc i służebności) stosujemy przepisy o przeniesieniu własności (art. 245 § 1 KC
art. 245 KC
§ 1. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności.
§ 2. Jednakże do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości nie stosuje się przepisów o niedopuszczalności warunku lub terminu. Forma aktu notarialnego jest potrzebna tylko dla oświadczenia właściciela, który prawo ustanawia.
), a więc przepisy art. 155 KC
art. 155 KC
§ 1. Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny, przekazania nieruchomości lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.
§ 2. Jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy. To samo dotyczy wypadku, gdy przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy przyszłe.
i nast. wynika z tego, że ustanowienie służebności następuje solo consensu z chwilą zawarcia umowy o jej ustanowieniu. Wpis służebności do księgi wieczystej jest dopuszczalny ale nie obowiązkowy (zob. art. 16 ust. 1 UKsWieczHip
art. 16 UKsWieczHip
1. W wypadkach przewidzianych w przepisach ustawowych w księdze wieczystej, poza prawami rzeczowymi, mogą być ujawnione prawa osobiste i roszczenia.
2. W szczególności mogą być ujawniane:
1) prawo najmu lub dzierżawy, prawo odkupu lub pierwokupu, prawo dożywocia,
2) roszczenie o przeniesienie własności nieruchomości lub użytkowania wieczystego albo o ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego; dotyczy to także roszczeń przyszłych,
3) roszczenie wynikające z określenia zarządu lub sposobu korzystania z nieruchomości przez współwłaścicieli lub wieczystych użytkowników,
4) roszczenie współwłaścicieli wyłączające uprawnienie do zniesienia współwłasności.
5) wierzytelności banku hipotecznego zabezpieczone hipoteką oraz informacje, że zostały one wpisane do rejestru zabezpieczenia listów zastawnych, o którym mowa w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych (Dz. U. Nr 140, poz. 940),
6) prawo z umowy timeshare, o którym mowa w ustawie z dnia 16 września 2011 r. o timeshare (Dz. U. Nr 230, poz. 1370).
).
Treść umowy o ustanowienie służebności zależy od rodzaju służebności. Praktycznie nie ma w tym względzie ograniczeń, poza tym, że służebność ma obiektywnie i na trwałe zwiększać użyteczność nieruchomości władnącej albo jej oznaczonej części (art. 286 KC
art. 286 KC
Na rzecz rolniczej spółdzielni produkcyjnej można ustanowić służebność gruntową bez względu na to, czy spółdzielnia jest właścicielem gruntu.
). Niewątpliwie do essentialia negotii umowy o ustanowienie służebności należeć będą jednak:
  1. określenie nieruchomości władnącej i obciążonej oraz
  2. określenie treści służebności, czyli zakres uprawnień właściciela nieruchomości władnącej.
Najbardziej powszechne służebności to służebność przechodu, przejazdu, przegonu, czerpania.
Należy też pamiętać, że wyróżniamy służebności czynne i bierne, wobec czego treść umowy powinna wyraźnie wskazywać na to, z jaką służebnością mamy do czynienia. Ważne jest także, aby służebność gruntowa miała na celu zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej (art. 285 § 2 KC
art. 285 KC
§ 1. Nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) prawem, którego treść polega bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności (służebność gruntowa).
§ 2. Służebność gruntowa może mieć jedynie na celu zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej lub jej oznaczonej części.
).
Natomiast jeżeli chodzi o skuteczność umowy ustanawiającej służebność, to służebność gruntowa, jak sama jej nazwa wskazuje, dotyczy nieruchomości, więc jej ustanowienie zależy od dochowania przepisów o przeniesieniu własności nieruchomości, czyli przede wszystkim zachowania formy aktu notarialnego przynajmniej dla oświadczenia właściciela nieruchomości władnącej (art. 245 § 2 zd. 2 KC
art. 245 KC
§ 1. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności.
§ 2. Jednakże do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości nie stosuje się przepisów o niedopuszczalności warunku lub terminu. Forma aktu notarialnego jest potrzebna tylko dla oświadczenia właściciela, który prawo ustanawia.
).

2. Ustanowienie służebności gruntowej na mocy orzeczenia sądu
Służebność gruntową może również ustanowić sąd na mocy prawomocnego orzeczenia. Podstawą orzeczenia jest w tym wypadku przede wszystkim art. 212 § 1 zd. 2 KC
art. 212 KC
§ 1. Jeżeli zniesienie współwłasności następuje na mocy orzeczenia sądu, wartość poszczególnych udziałów może być wyrównana przez dopłaty pieniężne. Przy podziale gruntu sąd może obciążyć poszczególne części potrzebnymi służebnościami gruntowymi.
§ 2. Rzecz, która nie daje się podzielić, może być przyznana stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego.
§ 3. Jeżeli ustalone zostały dopłaty lub spłaty, sąd oznaczy termin i sposób ich uiszczenia, wysokość i termin uiszczenia odsetek, a w razie potrzeby także sposób ich zabezpieczenia. W razie rozłożenia dopłat i spłat na raty terminy ich uiszczenia nie mogą łącznie przekraczać lat dziesięciu. W wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie sąd na wniosek dłużnika może odroczyć termin zapłaty rat już wymagalnych.
, art. 151 zd. 2 KC
art. 151 KC
Jeżeli przy wznoszeniu budynku lub innego urządzenia przekroczono bez winy umyślnej granice sąsiedniego gruntu, właściciel tego gruntu nie może żądać przywrócenia stanu poprzedniego, chyba że bez nie uzasadnionej zwłoki sprzeciwił się przekroczenia granicy albo że grozi mu niewspółmiernie wielka szkoda. Może on żądać albo stosownego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie odpowiedniej służebności gruntowej, albo wykupienia zajętej części gruntu, jak również tej części, która na skutek budowy straciła dla niego znaczenie gospodarcze.
lub art. 145 KC
art. 145 KC
§ 1. Jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (droga konieczna).
§ 2. Przeprowadzenie drogi koniecznej nastąpi z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości nie mającej dostępu do drogi publicznej oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić. Jeżeli potrzeba ustanowienia drogi jest następstwem sprzedaży gruntu lub innej czynności prawnej, a między interesowanymi nie dojdzie do porozumienia, sąd zarządzi, o ile to jest możliwe, przeprowadzenie drogi przez grunty, które były przedmiotem tej czynności prawnej.
§ 3. Przeprowadzenie drogi koniecznej powinno uwzględniać interes społeczno-gospodarczy.
. Problematyczne jest natomiast, czy podstawę do domagania się ustanowienia służebności gruntowej zawiera art. 285 § 1 KC
art. 285 KC
§ 1. Nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) prawem, którego treść polega bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności (służebność gruntowa).
§ 2. Służebność gruntowa może mieć jedynie na celu zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej lub jej oznaczonej części.
. SN w tej kwestii nigdy się nie wypowiedział. Osobiście uważam, że nie ma przeszkód do tego, aby uznać ten przepis za podstawę roszczenia, albowiem konkretyzuje on wystarczająco osobę uprawnioną, zobowiązaną i treść przysługującego uprawnionemu ograniczonego prawa rzeczowego. Nie jest on wprawdzie w swym sformułowaniu tak kategoryczny, aby obowiązek podporządkowania się przez właściciela nieruchomości obciążonej był ewidentny, ale wykładnia celowościowo-funkcjonalna prowadzi do reprezentowanego tutaj wniosku.
Trzeba jednak pamiętać, że sąd wyda wyrok dopiero wtedy, gdy nie dojdzie do zawarcia umowy o ustanowienie służebności. Ponadto warunkiem ustanowienia służebności jest spełnienie przesłanek uzasadniających ustanowienie służebności.

3. Ustanowienie służebności gruntowej na mocy decyzji administracyjnej
Ponieważ wywłaszczenie polega m.in. na ograniczeniu praw do nieruchomości (art. 112 ust. 2 UGospNier
art. 112 UGospNier
1. Przepisy niniejszego rozdziału stosuje się do nieruchomości położonych, z zastrzeżeniem art. 122a, art. 124 ust. 1b, art. 124b, art. 125 i art. 126, na obszarach przeznaczonych w planach miejscowych na cele publiczne albo do nieruchomości, dla których wydana została decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego.
2. Wywłaszczenie nieruchomości polega na pozbawieniu albo ograniczeniu, w drodze decyzji, prawa własności, prawa użytkowania wieczystego lub innego prawa rzeczowego na nieruchomości.
3. Wywłaszczenie nieruchomości może być dokonane, jeżeli cele publiczne nie mogą być zrealizowane w inny sposób niż przez pozbawienie albo ograniczenie praw do nieruchomości, a prawa te nie mogą być nabyte w drodze umowy.
4. Organem właściwym w sprawach wywłaszczenia jest starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej.
), także w decyzji wywłaszczeniowej można ograniczyć cudze prawa do nieruchomości poprzez ustanowienie stosownej służebności. Ten tryb ma charakter administracyjny i podlega kontroli sądownictwa administracyjnego. Rzeczywistą podstawą prawną do ustanowienia służebności gruntowej w tym trybie jest art. 112 ust. 3 UGospNier
art. 112 UGospNier
1. Przepisy niniejszego rozdziału stosuje się do nieruchomości położonych, z zastrzeżeniem art. 122a, art. 124 ust. 1b, art. 124b, art. 125 i art. 126, na obszarach przeznaczonych w planach miejscowych na cele publiczne albo do nieruchomości, dla których wydana została decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego.
2. Wywłaszczenie nieruchomości polega na pozbawieniu albo ograniczeniu, w drodze decyzji, prawa własności, prawa użytkowania wieczystego lub innego prawa rzeczowego na nieruchomości.
3. Wywłaszczenie nieruchomości może być dokonane, jeżeli cele publiczne nie mogą być zrealizowane w inny sposób niż przez pozbawienie albo ograniczenie praw do nieruchomości, a prawa te nie mogą być nabyte w drodze umowy.
4. Organem właściwym w sprawach wywłaszczenia jest starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej.
. Konieczne jest więc, aby kumulatywnie wystąpiły takie okoliczności jak:
  • inwestycja celu publicznego (zob. art. 6 UGospNier
    art. 6 UGospNier
    Celami publicznymi w rozumieniu ustawy są:
    1) wydzielanie gruntów pod drogi publiczne i drogi wodne, budowa, utrzymywanie oraz wykonywanie robót budowlanych tych dróg, obiektów i urządzeń transportu publicznego, a także łączności publicznej i sygnalizacji;
    1a) wydzielenie gruntów pod linie kolejowe oraz ich budowa i utrzymanie,
    1b) wydzielanie gruntów pod lotniska, urządzenia i obiekty do obsługi ruchu lotniczego, w tym rejonów podejść, oraz budowa i eksploatacja tych lotnisk i urządzeń;
    2) budowa i utrzymywanie ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania lub dystrybucji płynów, pary, gazów i energii elektrycznej, a także innych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń;
    3) budowa i utrzymywanie publicznych urządzeń służących do zaopatrzenia ludności w wodę, gromadzenia, przesyłania, oczyszczania i odprowadzania ścieków oraz odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym ich składowania,
    4) budowa oraz utrzymywanie obiektów i urządzeń służących ochronie środowiska, zbiorników i innych urządzeń wodnych służących zaopatrzeniu w wodę, regulacji przepływów i ochronie przed powodzią, a także regulacja i utrzymywanie wód oraz urządzeń melioracji wodnych, będących własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego,
    5) opieka nad nieruchomościami stanowiącymi zabytki w rozumieniu przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami,
    5a) ochrona Pomników Zagłady w rozumieniu przepisów o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady oraz miejsc i pomników upamiętniających ofiary terroru komunistycznego;
    6) budowa i utrzymywanie pomieszczeń dla urzędów organów władzy, administracji, sądów i prokuratur, państwowych szkół wyższych, szkół publicznych, a także publicznych: obiektów ochrony zdrowia, przedszkoli, domów opieki społecznej, placówek opiekuńczo-wychowawczych i obiektów sportowych;
    6a) budowa i utrzymywanie obiektów oraz pomieszczeń niezbędnych do realizacji obowiązków w zakresie świadczenia usług powszechnych przez operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. - Prawo pocztowe (Dz. U. poz. 1529), a także innych obiektów i pomieszczeń związanych ze świadczeniem tych usług;
    7) budowa i utrzymywanie obiektów oraz urządzeń niezbędnych na potrzeby obronności państwa i ochrony granicy państwowej, a także do zapewnienia bezpieczeństwa publicznego, w tym budowa i utrzymywanie aresztów śledczych, zakładów karnych oraz zakładów dla nieletnich,
    8) poszukiwanie, rozpoznawanie, wydobywanie złóż kopalin objętych własnością górniczą;
    9) zakładanie i utrzymywanie cmentarzy,
    9a) ustanawianie i ochrona miejsc pamięci narodowej,
    9b) ochrona zagrożonych wyginięciem gatunków roślin i zwierząt lub siedlisk przyrody,
    10) inne cele publiczne określone w odrębnych ustawach.
    ),
  • konieczność ustanowienia służebności dla osiągnięcia celu,
  • niedojście do skutku umowy o nabycie praw na nieruchomości oraz
  • przyznanie właścicielowi wywłaszczonej nieruchomości stosownego odszkodowania.
Obok wywłaszczenia możliwe jest ustanowienie służebności na podstawie art. 120 UGospNier
art. 120 UGospNier
Jeżeli zachodzi potrzeba zapobieżenia niebezpieczeństwu, wystąpieniu szkody lub niedogodnościom, jakie mogą powstać dla właścicieli albo użytkowników wieczystych nieruchomości sąsiednich wskutek wywłaszczenia lub innego niż dotychczas zagospodarowania wywłaszczonej nieruchomości, w decyzji o wywłaszczeniu ustanawia się niezbędne służebności oraz ustala obowiązek budowy i utrzymania odpowiednich urządzeń zapobiegających tym zdarzeniom lub okolicznościom. Obowiązek budowy i utrzymania odpowiednich urządzeń ciąży na występującym z wnioskiem o wywłaszczenie.
. W tym wypadku chodzi o nie o wywłaszczenie poprzez ustanowienie służebności, ale o ustanowienie służebności w celu zapobieżenia niepożądanym skutkom dokonanego wywłaszczenia.

CategorySluzebnosci
Na tej stronie nie ma komentarzy