Omówienie uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2012 r., sygn. akt III CZP 75/11
A. PRZEDMIOT UCHWAŁY
Katalizatorem uchwały Sądu Najwyższego był wniosek Rzecznika Ubezpieczonych o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego. Rzecznik wskazał na rozbieżności w orzecznictwie sądów powszechnych oraz praktyce. Jego zdaniem koszty zastępstwa poszkodowanego w postępowaniu likwidacyjnym stanowią szkodę, albowiem powstają wbrew woli poszkodowanego. Ponadto koszty te są niezbędne z uwagi na istniejący skomplikowany stan prawny i dysproporcję sił między ubezpieczycielami a poszkodowanymi.
Prokurator Generalny zgodził się z Rzecznikiem Ubezpieczonych, że wydatki na pełnomocnika stanowią szkodę. Podkreślił jednak, że ich zwrot może nastąpić jedynie w wypadku, gdy ustanowienia pełnomocnika jest celowe i konieczne dla należytego zabezpieczenia interesów poszkodowanego.
B. ROZWAŻANIA SĄDU
SN przedstawił w pierwszej części dotychczasowe orzecznictwo i zasady z niego wynikające.
Następnie zaprezentował pokrótce rozwiązania występujące w innych systemach prawa.
1. Koszty pomocy prawnej a szkoda
Odnosząc się zaś do zagadnienia prawnego, SN rozważył w pierwszej kolejności, czy koszty pomocy prawnej w postępowaniu likwidacyjnym stanowią normalne następstwo wypadku komunikacyjnego. Tutaj - jak się wydaje - SN analizował jednocześnie zagadnienia związane z powstaniem uszczerbku oraz pozostawaniem tego uszczerbku w normalnym związku przyczynowo-skutkowym z wypadkiem.
SN skonkludował, że zasadą jest bezpośrednie wszczęcie postępowania wobec podmiotu ponoszącego odpowiedzialność gwarancyjną. Z tych powodów zasadne jest, aby poszkodowany od razu przedstawił wobec ubezpieczyciela swoje żądania, w szczególności związane z wysokością odszkodowania oraz - jeżeli istnieją ku temu podstawy - zadośćuczynienia. Koszty pełnomocnika w postępowaniu likwidacyjnym muszą być jednak podyktowane względami konieczności a nie chęcią uniknięcia dyskomfortu związanego z prowadzeniem postępowania. Stąd też w zakresie normalnego związku przyczynowo-skutkowego pozostają tylko te koszty, które zostały wymuszone na poszkodowanym z uwagi na jego stan zdrowia, kwalifikacje osobiste lub sytuację życiową poszkodowanego
Odnosząc się zaś do zagadnienia prawnego, SN rozważył w pierwszej kolejności, czy koszty pomocy prawnej w postępowaniu likwidacyjnym stanowią normalne następstwo wypadku komunikacyjnego. Tutaj - jak się wydaje - SN analizował jednocześnie zagadnienia związane z powstaniem uszczerbku oraz pozostawaniem tego uszczerbku w normalnym związku przyczynowo-skutkowym z wypadkiem.
SN skonkludował, że zasadą jest bezpośrednie wszczęcie postępowania wobec podmiotu ponoszącego odpowiedzialność gwarancyjną. Z tych powodów zasadne jest, aby poszkodowany od razu przedstawił wobec ubezpieczyciela swoje żądania, w szczególności związane z wysokością odszkodowania oraz - jeżeli istnieją ku temu podstawy - zadośćuczynienia. Koszty pełnomocnika w postępowaniu likwidacyjnym muszą być jednak podyktowane względami konieczności a nie chęcią uniknięcia dyskomfortu związanego z prowadzeniem postępowania. Stąd też w zakresie normalnego związku przyczynowo-skutkowego pozostają tylko te koszty, które zostały wymuszone na poszkodowanym z uwagi na jego stan zdrowia, kwalifikacje osobiste lub sytuację życiową poszkodowanego
2. Koszty pomocy prawnej a odszkodowanie
W dalszej części SN rozważył, czy nie stoją na przeszkodzie zakwalifikowaniu kosztów pomocy prawnej jako składnika odszkodowania przepisy UUbezpObowiąz, a w szczególności art. 15 ust. 2 UUbezpObowiąz
W dalszej części SN rozważył, czy nie stoją na przeszkodzie zakwalifikowaniu kosztów pomocy prawnej jako składnika odszkodowania przepisy UUbezpObowiąz, a w szczególności art. 15 ust. 2 UUbezpObowiąz
art. 15 UUbezpObowiąz
1. W granicach sumy gwarancyjnej ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej lub w granicach sumy ubezpieczenia obowiązkowego ubezpieczenia mienia zakład ubezpieczeń jest obowiązany zwrócić ubezpieczającemu, uzasadnione okolicznościami zdarzenia, koszty poniesione w celu zapobieżenia zwiększeniu szkody.
2. W granicach sumy gwarancyjnej ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej zakład ubezpieczeń jest obowiązany zwrócić ubezpieczającemu niezbędne koszty obrony w postępowaniu karnym i koszty zastępstwa prawnego w postępowaniu cywilnym, podjętych na polecenie lub za zgodą zakładu ubezpieczeń.
i art. 34 ust. 1 UUbezpObowiąz1. W granicach sumy gwarancyjnej ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej lub w granicach sumy ubezpieczenia obowiązkowego ubezpieczenia mienia zakład ubezpieczeń jest obowiązany zwrócić ubezpieczającemu, uzasadnione okolicznościami zdarzenia, koszty poniesione w celu zapobieżenia zwiększeniu szkody.
2. W granicach sumy gwarancyjnej ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej zakład ubezpieczeń jest obowiązany zwrócić ubezpieczającemu niezbędne koszty obrony w postępowaniu karnym i koszty zastępstwa prawnego w postępowaniu cywilnym, podjętych na polecenie lub za zgodą zakładu ubezpieczeń.
art. 34 UUbezpObowiąz
1. Z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź też utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia.
2. Za szkodę powstałą w związku z ruchem pojazdu mechanicznego uważa się również szkodę powstałą podczas i w związku z:
1) wsiadaniem do pojazdu mechanicznego lub wysiadaniem z niego;
2) bezpośrednim załadowywaniem lub rozładowywaniem pojazdu mechanicznego;
3) zatrzymaniem lub postojem pojazdu mechanicznego.
. Jednakże i tutaj nie ma - zdaniem SN - podstaw do przyjęcia jakichkolwiek ograniczeń dla kosztów pomocy prawnej. Zgodnie z zasadą pełnego odszkodowania, wyrażoną również w art. 36 ust. 1 UUbezpObowiąz1. Z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź też utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia.
2. Za szkodę powstałą w związku z ruchem pojazdu mechanicznego uważa się również szkodę powstałą podczas i w związku z:
1) wsiadaniem do pojazdu mechanicznego lub wysiadaniem z niego;
2) bezpośrednim załadowywaniem lub rozładowywaniem pojazdu mechanicznego;
3) zatrzymaniem lub postojem pojazdu mechanicznego.
art. 36 UUbezpObowiąz
1. Odszkodowanie ustala się i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem mechanicznym, najwyżej jednak do ustalonej w umowie ubezpieczenia sumy gwarancyjnej. Suma gwarancyjna nie może być niższa niż równowartość w złotych:
1) w przypadku szkód na osobie – 5 000 000 euro w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutki są objęte ubezpieczeniem bez względu na liczbę poszkodowanych,
2) w przypadku szkód w mieniu – 1 000 000 euro w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutki są objęte ubezpieczeniem bez względu na liczbę poszkodowanych
– ustalana przy zastosowaniu kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski obowiązującego w dniu wyrządzenia szkody.
2. Za szkody spowodowane w państwach, o których mowa w art. 25 ust. 2, zakład ubezpieczeń odpowiada do wysokości sumy gwarancyjnej określonej przepisami tego państwa, nie niższej jednak niż suma określona w ust. 1.
nakazuje nie ograniczać się wyłącznie do bezpośrednich skutków wypadku komunikacyjnego.1. Odszkodowanie ustala się i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem mechanicznym, najwyżej jednak do ustalonej w umowie ubezpieczenia sumy gwarancyjnej. Suma gwarancyjna nie może być niższa niż równowartość w złotych:
1) w przypadku szkód na osobie – 5 000 000 euro w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutki są objęte ubezpieczeniem bez względu na liczbę poszkodowanych,
2) w przypadku szkód w mieniu – 1 000 000 euro w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutki są objęte ubezpieczeniem bez względu na liczbę poszkodowanych
– ustalana przy zastosowaniu kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski obowiązującego w dniu wyrządzenia szkody.
2. Za szkody spowodowane w państwach, o których mowa w art. 25 ust. 2, zakład ubezpieczeń odpowiada do wysokości sumy gwarancyjnej określonej przepisami tego państwa, nie niższej jednak niż suma określona w ust. 1.
3. Kryteria zwrotu kosztów pomocy prawnej
Następnie SN rozważał kryteria, według których powinny zostań ustalone zasady zwrotu kosztów pomocy prawnej. Opierając się na ciążących na poszkodowanym obowiązkach zapobiegania i zmniejszania szkody, SN wskazał na następujące kryteria, od których zależy dopuszczalność zwrotu kosztów pomocy prawnej:
Następnie SN rozważał kryteria, według których powinny zostań ustalone zasady zwrotu kosztów pomocy prawnej. Opierając się na ciążących na poszkodowanym obowiązkach zapobiegania i zmniejszania szkody, SN wskazał na następujące kryteria, od których zależy dopuszczalność zwrotu kosztów pomocy prawnej:
- konieczność poniesienia kosztów,
- celowość podjętych działań,
- odpowiednie kwalifikacje podmiotu świadczącego pomoc prawną,
- uzasadniony nakład pracy i stosowność wynagrodzenia.
4. Zakres zastosowania uchwały
SN sugeruje wprost, że uchwała może mieć zastosowanie nie tylko do kosztów pomocy prawnej, ale również kosztów porady prawnej, wyceny szkody przez rzeczoznawcę oraz do innej niezbędnej pomocy faktycznej w postępowaniu likwidacyjnym.
SN sugeruje wprost, że uchwała może mieć zastosowanie nie tylko do kosztów pomocy prawnej, ale również kosztów porady prawnej, wyceny szkody przez rzeczoznawcę oraz do innej niezbędnej pomocy faktycznej w postępowaniu likwidacyjnym.
C. PODSUMOWANIE
Uchwała przesądza o rozwiązaniu problemu do tej pory niejednolicie ocenianego przez orzecznictwo i literaturę. Natomiast nie dostarcza bliższych wytycznych, które pozwalałyby na bardziej sprecyzowane ustalanie wysokości wynagrodzenia osoby, która zastępuje poszkodowanego w postępowaniu likwidacyjnym.
CategoryOrzecznictwoSaduNajwyzszego CategoryCzynyNiedozwolone CategoryUmowaUbezpieczenia CategoryOdpowiedzialnoscOdszkodowawczaOrzecznictwo CategoryKomparatystykaPrawa
Na tej stronie nie ma komentarzy
