====Norma prawna====

((1)) Definicja
Norma prawna to wynikająca z [[PrzepisPrawny przepisów prawa]] zawartych w [[ZrodlaPrawa źródłach prawa]] reguła postępowania, wydana lub usankcjonowana przez państwo, (czasami) zagwarantowana przymusem państwowym.
Norma prawna nie zawsze pokrywa się pojęciem [[PrzepisPrawny przepisu prawnego]], którym jest samodzielna jednostka redakcyjna zawarta w aktach normatywnych, a wyróżnione jako artykuły, paragrafy albo poszczególne zdania (DoliwaCzescOgolna, 2004, nb. 44). Norma, z której wynika [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenie]], stanowi [[PodstawaPrawnaRoszczenia podstawę prawną roszczenia cywilnoprawnego]]. 

((1)) Elementy >>**Trzy elementy normy prawnej**: 
- hipoteza,
- dyspozycja,
- sankcja.>> 
Normy prawne składają się z trzech elementów:
~- **hipotezy**
Hipoteza wskazuje, kiedy dana norma prawna znajduje zastosowanie. Hipoteza może wskazywać opis sytuacji albo opis cech adresata normy prawnej.
~- **dyspozycji**
Dyspozycja określa skutek jaki ma wywrzeć dana norma prawna w wypadku jej zastosowania. Dyspozycja może nakładać obowiązek lub udzielać uprawnienia/upoważnienia do określonego działania.
~- **sankcji**
Sankcja określa skutek niezastosowania się do dyspozycji normy prawnej. Sankcje mogą być różne, w zależności od rodzaju przepisu, np. sankcja karna, nieważność czynności prawnej, względna nieważność czynności prawnej etc.

((1)) Rodzaje
Możliwe jest przeprowadzenie podziału norm prawnych ze względu na różne kryteria:

((2)) Konkretność
Na podstawie tego kryterium wyróżnia się:
~- normy **generalne**
Norma nie jest skierowana do jednego, ściśle oznaczonego adresata (np. Jana Nowaka), ale do grupy podmiotów określonych przy pomocy pewnego kryterium, np. obywatel, podatnik, każdy/nikt, nieletni etc.
~- normy **indywidualne**
Przeciwieństwem norm generalnych są normy indywidualne, skierowane do konkretnego podmiotu.
W tym zakresie należy zwrócić uwagę, iż norma pozornie generalna może mieć //de facto// charakter indywidualny, np.: //(..) każdy urodzony 01.01.1997 między 1:00 a 1:15 (..).//
~- normy **abstrakcyjne**
Hipoteza normy abstrakcyjnej dotyczy powtarzalnych zachowań i sytuacji a nie do konkretnego stanu faktycznego.
~- normy **konkretne**
Norma konkretna jest przeciwieństwem normy abstrakcyjnej i dotyczy ściśle wskazanej sytuacji.

Normy prawne o charakterze generalnym i abstrakcyjnym (generalno-abstrakcyjnym) są najczęściej spotykane w aktach prawa powszechnie obowiązującego, zaś normy o charakterze konkretnym i indywidualnym w aktach administracyjnych (np. decyzjach).

((2)) Obowiązywanie 
Na podstawie tego kryterium wyróżnia się:
~- normy **bezwzględnie obowiązujące** (//ius cogens//)
Adresat normy powinien zachować się dokładnie tak, jak określono w normie. Nie ma on pozostawionej swobody w wyborze postępowania. Ten rodzaj norm prawnych dominuje w prawie cywilnym w dziale regulującym prawa rzeczowe - przepisy ściśle określają katalog praw rzeczowych, którego strony przez porozumienia nie mogą ani zmieniać ani rozszerzać.
~- normy **względnie obowiązujące** (//ius dispositivum//)
Adresat normy może nie dokonać wyboru innego zachowania niż określone w normie prawnej. Tego rodzaju normy prawne dominują w prawie cywilnym w dziale zobowiązań. Kodeks cywilny regulując np. typy umów zezwala na zawieranie umów innych niż uregulowane w kodeksie (por. {{ pu przepis="art. 353(1) KC"}})
~- normy **semiimperatywne**
Norma prawna tego rodzaju wyznacza pewne ramy postępowania, dając swobodę stronom stosunku prawnego, ale w pewnych tylko granicach. Przykładem tego rodzaju norm prawnych są przepisy prawa pracy, które zezwalają na swobodne kształtowanie stosunku pracy w zakresie nie mniej korzystnym od tego określonego w ustawie (por. {{pu przepis="art. 18 KP"}}).

((2)) Rodzaj dyspozycji
Na podstawie tego kryterium wyróżnia się:
~- normy **nakazujące** - określają, co ich adresat powinien uczynić, aby postępować zgodnie z treścią normy prawnej.
~- normy **zakazujące** - określają od jakich działań adresat normy prawnej powinien się powstrzymać.
~- normy **upoważniające** - uprawniają do określonego zachowania się adresata.

((1)) Treść
Treść normy prawnej odczytywana jest z przepisów prawnych.
Przy ustalaniu treści norm prawnych należy posługiwać się zasadami [[Wykladnia wykładni]].

((1)) Stosowanie
Stosowanie normy prawnej musi być poprzedzone subsumpcją, czyli zaklasyfikowaniem danego stanu faktycznego pod hipotezę normy prawnej odczytanej z przepisu prawnego. Dopiero bowiem w ten sposób możliwe jest ustalenie, czy dana norma prawna może znaleźć zastosowanie w danej sytuacji.
----
CategoryTeoriaPrawa CategoryLeksykonN