Likwidacja granic w regionach przygranicznych - Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej (EUWT) jako instrument współpracy terytorialnej jednostek samorządu terytorialnego w Europie

1. Rzecz ruchoma
W trybie art. 169 § 1 KC nabyć można tylko własność rzeczy ruchomej.

2. Brak możliwości zastosowania art. 169 § 2
Nabycie wg przesłanek określonych w art. 169 § 1 KC może nastąpić, o ile nie chodzi o rzeczy utracone przez właściciela wbrew jego woli (zgubione, skradzione itp). Wyjątkiem jest tu nabycie przedmiotów wymienionych w art. 169 § 2 zd. 2 KC (pieniędzy, dokumentów na okaziciela oraz przedmiotów nabytych na urzędowej licytacji publicznej albo w toku postępowania egzekucyjnego). Te rzeczy, nawet utracone wbrew woli właściciela, można nabyć bez konieczności spełnienia dodatkowych warunków, o których mowa jest w art. 169 § 2 zd. 1 KC.

3. Brak uprawnienia do zbycia rzeczy
Oznacza to, że właściciel, który przeniósł władztwo na osobę dokonującą rozporządzenia tą rzeczą, nie upoważnił jej do zbycia przedmiotu albo że sam właściciel, który dokonał rozporządzenia, był ograniczony w rozporządzaniu przedmiotem. Takie ograniczenie właściciela wynika np. z art. 848 KPC, art. 593 KC w zw. z art. 92 KC oraz przepisów prawa upadłościowego.

4. Wydanie rzeczy
Nabywca dla uzyskania własności rzeczy nabytej od nieuprawnionego musi objąć ją w posiadanie. Oznacza to, że musi nastąpić przekazanie bezpośredniego władztwa nad rzeczą w trybie traditio corporalis, traditio longa manu albo traditio brevi manu. Wykluczone jest natomiast wg Sądu Najwyższego (zob. wyrok z 18.4.2002 r., II CKN 1226/00, opubl. w OSNC z 2003 r. Nr 4, poz. 59) przeniesienie posiadania w drodze constitutum posessorium (art. 349 KC) oraz przez umowę i zawiadomienie posiadacza lub dzierżyciela (art. 350 KC).

5. Dobra wiara nabywcy
Dobrą wiarę ocenia się wg stanu na moment obejmowania rzeczy w posiadanie.
W dobrej wierze jest ten, kto jest w usprawiedliwionym okolicznościami błędzie, że nabywa własność od osoby uprawnionej (Skowrońska-Bocian w: PietrzykowskiKomentarzKC, 2004, art. 155 nb. 11). Oznacza to, że dobra wiara jest wyłączona, gdy nabywca ma świadomość, iż zbywca nie jest uprawniony do rozporządzania rzeczą a także gdy brak świadomości co do braku uprawnienia (w BGB chodzi o dobrą wiarę co do własności) zbywcy jest wynikiem niezachowania wymaganej staranności albo wynikiem niedbalstwa. Niedołożenie należytej staranności w celu zbadania, czy zbywca jest rzeczywiście osobą uprawnioną do rozporządzania rzeczą, wyłącza istnienie dobrej wiary po stronie nabywcy (wyrok SN z 9.12.1983 r., I CR 362/83, niepubl.). Stąd też wynika słuszne orzeczenie SN, iż nie może być uważana za nabywcę w dobrej wierze osoba, która zawiera umowę kupna-sprzedaży z osobą nie wpisaną jako właściciel w dowodzie rejestracyjnym samochodu (wyrok z 11.3.1985 r., III CRN 208/84, OSNC z 1986 r., Nr 1-2, poz. 9).
Zgodnie z art. 7 KC dobrą wiarę należy domniemywać, co oznacza, że ciężar udowodnienia, iż nabywca nie działał w dobrej wierze, spoczywa na kwestionującym ten fakt.

1. Utrata posiadania rzeczy wbrew woli właściciela
Przez utratę rzeczy należy rozumieć każdą inną, poza wypadkiem kradzieży lub zgubienia, utratę władztwa nad rzeczą. Pojęcie utraty obejmuje więc także wydanie rzeczy przez właściciela pod wpływem groźby, przymusu albo przez właściciela nie mającego zdolności prawnej (wyrok SApel w Warszawie z 31.7.2000 r., I ACa 1130/99, opubl. w Wokanda z 2002 Nr 5, poz. 38). Rzeczami utraconymi są wobec tego przedmioty, nad którymi właściciel stracił bezpośrednie władztwo wbrew swej woli. Nie jest natomiast utraconą wbrew woli rzecz przekazana innej osobie pod wpływem błędu nawet wówczas, gdy nastąpiło uchylenie się od skutków oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu (wyrok SApel w Warszawie z 31.7.2000 r., I ACa 1130/99, opubl. w Wokanda z 2002 Nr 5, poz. 38).
Rozstrzygający dla oceny niniejszej przesłanki jest więc moment, kiedy to rzecz ruchoma wychodzi spod władztwa właściciela.

2. Spełnienie warunków podstawowych
Przede wszystkim powinny zostać jednak w pierwszej linii spełnione przesłanki podstawowe, do których zalicza się: ruchomość, brak uprawnienia do rozporządzania rzeczą, wydanie rzeczy oraz dobra wiara nabywcy (zob. wyżej).

3. Zbycie w czasie trzech lat od utraty
Art. 169 § 2 KC ma zastosowanie, o ile zbycie rzeczy ruchomej nastąpi w czasie zanim miną trzy lata od kradzieży (utraty w inny sposób). W sytuacji, gdy zbycie następuje już po upływie trzech lat liczonych od dnia utraty, wówczas nabycie własności następuje natychmiast, o ile nabywca jest w dobrej wierze i rzecz zostanie mu wydana (art. 169 § 1 KC).

4. Upływ trzech lat
Nabycie własności rzeczy przez właściciela utraconych wbrew jego woli następuje dopiero po trzech latach od momentu utraty rzeczy przez właściciela.

5. Dobra wiara
Podobnie jak w przypadku omawianym powyżej (dot. art. 169 § 1) wymagana jest dobra wiara nabywcy. Nabywca musi pozostawać w dobrej wierze nie tylko w momencie obejmowania rzeczy w posiadanie, ale przez cały okres pozostały do momentu upływu terminu trzyletniego (wyrok SApel w Krakowie z 17.8.1995 r., II AKz 396/95, opubl. w Prokuratura i Prawo z 1996 r., Nr 2 – 3, poz. 23; wyrok SN z 28.8.1984, I CR 261/84, opubl. w OSNC z 1985 r. Nr 5 – 6 , poz. 71).
Jeśli w trzyletnim okresie z art. 169 § 2 zd.1 KC rzecz skradziona znajdowała się w posiadaniu kilku osób, które ją kolejno zbywały, warunkiem nabycia własności przez ostatnią z nich jest dobra wiara nie tylko jej, lecz i wszystkich poprzednich nieuprawnionych posiadaczy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 października 1997 r., II CKN 378/97).