Alle Kategorien:
 Baza informacji o EUWT
 Komentarze nt. EUWT
 Bibliografia EUWT
 Orzecznictwo dotyczące EUWT
 Prawo o EUWT
  E U W T Zagadnienia Ogolne
  E U W T Zagadnienia Prakt...
  Gospodarka Komunalna
  Gospodarka Przestrzenna
  Miedzynarodowe Prawo Admi...
  Zwiazek Celowy

Kazus nr 12 z zakresu nabycia własności od nieuprawnionego

nabycie własności rzeczy ruchomej, ustanowienie zastawu przez nieuprawnionego

A. Stan faktyczny
Dnia 15 kwietnia 2009 r. K nabył od S laptopa za cenę 3.000 zł. Ponieważ K nie był w stanie wyłożyć naraz całej sumy i zapłacił jedynie połowę ceny, S sprzedał komputer zastrzegając sobie w pisemnej umowie prawo własności do czasu, gdy K uiści całą sumę. Tego samego dnia laptop został wydany nabywcy. K korzystał z komputera, wykorzystując go do pisania prac domowych i seminaryjnych. Ponieważ nauka nie szła mu najlepiej, postanowił zrezygnować ze studiów prawniczych, ale nie myślał bynajmniej zwracać laptopa S, tylko postanowił go spieniężyć na aukcji internetowej. Po trwającej kilka dni aukcji najwyższą cenę – 2.500 zł – zaoferował A, który tym samym wygrał aukcję. 1 lipca 2009 r. A przesłał kwotę 2.500 na konto K. K jednak nie zamierzał jednak bynajmniej pozbywać się laptopa, który zapewniał mu całkiem godziwy dochód. Wobec tego pomysłowy K pożyczył dnia 1 sierpnia 2009 r. od P 2.000 zł, a wierzytelność zabezpieczył zastawem, który K i P ustanowili w ustnej umowie zastawniczej tego samego dnia. K udało się jednak przekonać P, aby laptop pozostał u niego, gdyż mając takie narzędzie, szybciej zarobi pieniądze konieczne do rychłego spłacenia kwoty pożyczki. P zgodził się więc na pozostawienie laptopa u K.
Tymczasem S, który stracił wreszcie cierpliwość wobec K, który wyraźnie starał się uniknąć spłacenia laptopa, dnia 1 lutego 2010 r. zjawił się u K i stanowczo zażądał wydania laptopa. P, który się dowiedział w międzyczasie o całej sytuacji protestuje i również żąda laptopa, aby uzyskać zwrot pożyczki. W tym samym dniu u K zjawił się także A, który uważa, iż komputer należy do niego i sprzeciwia się wydaniu go komukolwiek innemu niż on sam.
1. Czy S może domagać się od K wydania laptopa?
2. Czy P może domagać się zaspokojenia wierzytelności z zastawu?


B. Odpowiedź na pytanie 1
S może domagać się od K wydania laptopa na podstawie art. 222 § 1 KC
art. 222 KC
§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
, jeżeli jest jego właścicielem, a K faktycznie nim włada nie posiadając stosownego tytułu prawnego uzasadniającego jego faktyczne władztwo. Ponadto roszczenie to nie mogło (jeżeli już powstanie) zostać utracone.

1. Uprawnienie podnoszącego roszczenie (=legitymacja czynna)
Wedle art. 222 § 1 KC
art. 222 KC
§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
S musi być uprawniony do podniesienia roszczenia. Prawo żądania przywrócenia stanu zgodnego z prawem przysługuje przede wszystkim właścicielowi. Niewątpliwie właścicielem laptopa na początku był S. Należy sprawdzić, czy nie doszło do utraty prawa własności na laptopie.

a. sprzedaż laptopa na rzecz K
S mógł utracić prawo własności na laptopie na skutek sprzedaży komputera na rzecz K. Zgodnie z art. 155 § 1 KC
art. 155 KC
§ 1. Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny, przekazania nieruchomości lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.
§ 2. Jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy. To samo dotyczy wypadku, gdy przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy przyszłe.
umowa zobowiązująca do przeniesienia własności (taka jak np. umowa sprzedaży, zamiany, darowizny itp.) powoduje przejście własności ze zbywcy na nabywcę solo consensu, czyli z samej woli stron z chwilą zawarcia umowy. Tylko wyjątkowo, gdy strony tak postanowiły albo gdy tak zarządza przepis ustawy, do przeniesienia praw własności konieczna jest dodatkowa czynność, którą jest zawarcie umowy rzeczowej. W naszym wypadku strony zawarły umowę sprzedaży pod warunkiem zawieszającym (art. 589 KC
art. 589 KC
Jeżeli sprzedawca zastrzegł sobie własność sprzedanej rzeczy ruchomej aż do uiszczenia ceny, poczytuje się w razie wątpliwości, że przeniesienie własności rzeczy nastąpiło pod warunkiem zawieszającym.
), zastrzegając tym samym, że przeniesienie własności nastąpi dopiero po jego ziszczeniu. Zgodnie ze stanem faktycznym K nie spłacił całej umówionej kwoty, a co za tym idzie ziszczenie warunku nie nastąpiło. Do przeniesienia własności na K nie doszło. S pozostaje nadal właścicielem rzeczy.

b. nabycie prawa własności przez A
Następnie należy zbadać, czy S nie utracił prawa własności wskutek nabycia prawa własności przez A od nieuprawnionego K na podstawie art. 169 § 1 KC
art. 169 KC
§ 1. Jeżeli osoba nie uprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy, nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze.
§ 2. Jednakże gdy rzecz zgubiona, skradziona lub w inny sposób utracona przez właściciela zostaje zbyta przed upływem lat trzech od chwili jej zgubienia, skradzenia lub utraty, nabywca może uzyskać własność dopiero z upływem powyższego trzyletniego terminu. Ograniczenie to nie dotyczy pieniędzy i dokumentów na okaziciela ani rzeczy nabytych na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego.
. W polskim prawie obowiązuje reguła, iż nie można przenieść na inny podmiot więcej praw, aniżeli samemu się posiada (nemo plus iuris in alium transfere potest, quam ipse habet). Wyjątkiem od tej zasady jest nabycie w dobrej wierze własności rzeczy ruchomej od nieuprawnionego przewidziane w KC w art. 169. § 1 art. 169 KC reguluje nabycie własności rzeczy ruchomej w wypadku, gdy właściciel nie utracił władztwa nad rzeczą wbrew swej woli.
Oznacza to, że właściciel, który przeniósł władztwo na osobę dokonującą rozporządzenia tą rzeczą, nie upoważnił jej do zbycia przedmiotu albo że sam właściciel, który dokonał rozporządzenia, był ograniczony w rozporządzaniu przedmiotem. K nie był uprawniony do przeniesienia własności na skutek braku ziszczenia się warunku.
Nabywca, czyli A, dla uzyskania własności rzeczy nabytej od nieuprawnionego musi objąć ją w posiadanie. Oznacza to, że musi nastąpić faktyczne przekazanie bezpośredniego władztwa nad rzeczą w trybie przewidzianym w art. 348 zd. 1 KC
art. 348 KC
Przeniesienie posiadania następuje przez wydanie rzeczy. Wydanie dokumentów, które umożliwiają rozporządzanie rzeczą, jak również wydanie środków, które dają faktyczną władzę nad rzeczą, jest jednoznaczne z wydaniem samej rzeczy.
. W naszym przypadku K postanowił pozostawić laptopa w swoim posiadaniu. Nie doszło więc do przeniesienia posiadania i tym samym do nabycia prawa własności od nieuprawnionego na podstawie art. 169 § 1 KC
art. 169 KC
§ 1. Jeżeli osoba nie uprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy, nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze.
§ 2. Jednakże gdy rzecz zgubiona, skradziona lub w inny sposób utracona przez właściciela zostaje zbyta przed upływem lat trzech od chwili jej zgubienia, skradzenia lub utraty, nabywca może uzyskać własność dopiero z upływem powyższego trzyletniego terminu. Ograniczenie to nie dotyczy pieniędzy i dokumentów na okaziciela ani rzeczy nabytych na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego.
. S pozostaje nadal właścicielem laptopa.

c. umowa zastawu pomiędzy K i P
Zastaw jest ograniczonym prawem rzeczowym i nie przenosi własności. Nabycie własności na rzecz P nie miało miejsca.

d. wynik tymczasowy
S jest nadal właścicielem laptopa, a tym samym legitymowany czynnie do podniesienia roszczenia windykacyjnego.

2. Legitymacja bierna adresata roszczenia
Ponieważ roszczenie windykacyjne jest roszczeniem “nieposiadającego właściciela wobec posiadającego niewłaściciela”, legitymowanym biernie jest każdy, kto “faktycznie włada rzeczą” (art. 222 § 1 KC
art. 222 KC
§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
). S może więc dochodzić roszczenia wobec osoby, która faktycznie włada rzeczą. Według stanu faktycznego K, który powstrzymał się z wydaniem laptopa na rzecz A i P, nadal nią faktycznie włada. K jest legitymowany biernie.

3. Brak uprawnienia do władania rzeczą
S nie może domagać się wydania laptopa, jeżeli K przysługuje skuteczne wobec właściciela uprawnienie do władania rzeczą (art. 222 § 1 KC
art. 222 KC
§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
in fine). Takowe nie wynika z umowy sprzedaży. Umowa sprzedaży zawarta pod warunkiem, który się nie spełnił wskutek zwlekania z zapłatą drugiej raty za komputer ze strony K, nie upoważniała K do władania rzeczą. Uprawnienie w rozumieniu art. 222 § 1 KC
art. 222 KC
§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
nie wynika również z art. 461 KC
art. 461 KC
§ 1. Zobowiązany do wydania cudzej rzeczy może ją zatrzymać aż do chwili zaspokojenia lub zabezpieczenia przysługujących mu roszczeń o zwrot nakładów na rzecz oraz roszczeń o naprawienie szkody przez rzecz wyrządzonej (prawo zatrzymania).
§ 2. Przepisu powyższego nie stosuje się, gdy obowiązek wydania rzeczy wynika z czynu niedozwolonego albo gdy chodzi o zwrot rzeczy wynajętych, wydzierżawionych lub użyczonych.
§ 3. (uchylony).
, na mocy którego K może wstrzymać się z oddaniem laptopa do momentu, aż S zwróci K pierwszą ratę za laptopa. Prawo zatrzymania wynikające z art. 461 KC
art. 461 KC
§ 1. Zobowiązany do wydania cudzej rzeczy może ją zatrzymać aż do chwili zaspokojenia lub zabezpieczenia przysługujących mu roszczeń o zwrot nakładów na rzecz oraz roszczeń o naprawienie szkody przez rzecz wyrządzonej (prawo zatrzymania).
§ 2. Przepisu powyższego nie stosuje się, gdy obowiązek wydania rzeczy wynika z czynu niedozwolonego albo gdy chodzi o zwrot rzeczy wynajętych, wydzierżawionych lub użyczonych.
§ 3. (uchylony).
albo art. 496 KC
art. 496 KC
Jeżeli wskutek odstąpienia od umowy strony mają dokonać zwrotu świadczeń wzajemnych, każdej z nich przysługuje prawo zatrzymania, dopóki druga strona nie zaofiaruje zwrotu otrzymanego świadczenia albo nie zabezpieczy roszczenia o zwrot.
nie wyklucza powstania roszczenia windykacyjnego i nie może być traktowane jako prawo do władania rzeczą w rozumieniu art. 222 § 1 KC
art. 222 KC
§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
in fine. Mamy tu do czynienia z zarzutem odraczającym, którego uwzględnienie nie prowadzi do oddalenia powództwa, ale do ograniczenia prawa podnoszącego roszczenie windykacyjne przez zobowiązanie go do wykonania ciążącego na nim obowiązku świadczenia.

4. Wynik
S jako właściciel laptopa może domagać się od faktycznie władającego rzeczą K jej wydania, bowiem nie przysługuje mu względem właściciela ani uprawnienie rzeczowe ani obligacyjne.

C. Odpowiedź na pytanie 2
Wobec braku wydania rzeczy (art. 307 § 1 KC
art. 307 KC
§ 1. Do ustanowienia zastawu potrzebna jest umowa między właścicielem a wierzycielem oraz, z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wydanie rzeczy wierzycielowi albo osobie trzeciej, na którą strony się zgodziły.
§ 2. Jeżeli rzecz znajduje się w dzierżeniu wierzyciela, do ustanowienia zastawu wystarcza sama umowa.
§ 3. Zastaw jest skuteczny wobec wierzycieli zastawcy, jeżeli umowa o ustanowienie zastawu została zawarta na piśmie z datą pewną.
) nie powstał zastaw ręczny a wskutek braku wpisu do odpowiedniego rejestru nie powstał również zastaw rejestrowy (art. 2 ust. 1 UZastRej
art. 2 UZastRej
1. Do ustanowienia zastawu rejestrowego są wymagane umowa o ustanowienie tego zastawu (umowa zastawnicza) między osobą uprawnioną do rozporządzania przedmiotem zastawu (zastawcą) a wierzycielem (zastawnikiem) oraz wpis do rejestru zastawów.
2. Rzeczy obciążone zastawem rejestrowym, a także papiery wartościowe lub inne dokumenty dotyczące praw obciążonych takim zastawem mogą być pozostawione w posiadaniu zastawcy lub osoby trzeciej wskazanej w umowie o ustanowienie zastawu rejestrowego, jeżeli wyraziła ona na to zgodę.
3. Jeżeli zastawca był nieuprawniony do rozporządzania rzeczą, do ochrony zastawnika działającego w dobrej wierze stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie nabywcy rzeczy ruchomej w dobrej wierze, a wpis zastawu rejestrowego do rejestru zastawów jest równoznaczny z wydaniem rzeczy.
4. Do ustanowienia zastawu rejestrowego zabezpieczającego wierzytelności z tytułu dłużnych papierów wartościowych emitowanych w serii, zamiast umowy, o której mowa w ust. 1, jest wymagana umowa zastawnicza między zastawcą i administratorem zastawu, o którym mowa w art. 4 ust. 4.
).
P nie ma zastawu na laptopie, wobec czego nie może domagać się zaspokojenia wierzytelności poprzez spieniężenie przedmiotu zastawu.

CategoryKazusyNabycieWlasnosciRuchomosci CategoryKazusyZastaw
Na tej stronie nie ma komentarzy